WPROWADZENIE *

I. Definicja „Społeczeństwa Informacyjnego”. *

II. Historia rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Unii Europejskiej. *

II.1. Narodziny Społeczeństwa Informacyjnego w Europie. Raport Bangemanna. *

II.2. Druga połowa lat 90-tych. *

II.3. Inicjatywa „eEurope”. *

II.3.1. Szczyt UE w Helsinkach (10-11.12.1999r.). *

II.3.2. Specjalne posiedzenie Rady Europejskiej w Lizbonie (23-24 marca 2000r.). *

II.3.3. Konferencja ministerialna w Warszawie (11-12.05.2000r.) *

II.3.4. Szczyt UE w Feira (19-20.06.2000r.) *

II.3.5. Szczyt UE w Nicei (7-8.12.2000r.). *

II.3.6. Specjalne Posiedzenie Rady UE w Sztokholmie (23-24.03.2001r.). *

II.3.7. Szczyt UE w Göteborgu (15-16.06.2001r.). *

II.3.8. Specjalne posiedzenie Rady UE w Barcelonie (15-16.03.2002r.). *

II.3.9. Konferencja ministerialna w Lublanie (3-4.06.2002r.). *

III. Polska droga do Społeczeństwa Informacyjnego. *

III.1. Plan działań „ePolska”. *

III.2. Prace legislacyjne nt. SI w Polsce. *

III.3. Rok 2003. *

III.3.1. ePolska. *

III.4. Programy wspólnotowe, w które zaangażowana jest Polska. *

III.4.1. „Go Digital”. *

III.4.2. IDA (Interchange of Data between Administrations). *

III.4.3. Szósty Program Ramowy (6PR). *

III.4.4. NeDAP (The Northern eDimension Action Plan). *

III.4.5. JHLC (Joint High Level Committee). *

III.4.6. Program eContent. *

IV. Efekty działań podjętych w ramach eEurope. *

IV. 1. Realizacja inicjatywy eEurope w Polsce – ePolska2006. *

V. Podsumowanie. *

BIBLIOGRAFIA *

Nieustannie jesteśmy świadkami ogromnych przeobrażeń, którym ulega otaczający nas świat

i społeczeństwo. W końcu XX wieku zmiany te nabrały jeszcze szybszego tempa. Głównym motorem tych przemian jest postęp w dziedzinie technologii teleinformatycznych. Żyjemy w czasach nowej rewolucji technologicznej - rewolucji informacyjnej. Przenosi nas ona ze społeczeństwa ery przemysłowej do kolejnego etapu rozwoju cywilizacji: społeczeństwa informacyjnego (SI) lub tzw. „Nowej Gospodarki”. W nowym społeczeństwie to właśnie informacja staje się wartością ekonomiczną, a przez rozwój nowych technologii dostęp do niej jest szybszy i tańszy. Telefonia komórkowa umożliwia nieograniczony kontakt bez względu na czas i odległość. Sieci szybkiej transmisji danych pozwalają już na przekazywanie obrazów, zapisów dźwiękowych, a nawet zapisów wideo. Świat otaczających nas informacji oraz narzędzia do ich wykorzystywania mają istotny wpływ na dokonujące się przemiany społeczne. Możliwość gromadzenia, przetwarzania, zapamiętywania, szybkiego przesyłania informacji zmieniła rolę

i znaczenie informacji również w życiu codziennym. Wkraczamy w okres, w którym informacja staje się podstawą dla sprawnego funkcjonowania firm, administracji wszystkich szczebli oraz życia jednostek. Informacja - przetworzona do jak najbardziej dogodnej dla użytkownika postaci, dostarczona w miejsce, gdzie jest właśnie potrzebna i w czasie, gdy jest potrzebna.

Niniejsza praca poświęcona będzie właśnie zagadnieniom związanym z realizacją idei społeczeństwa informacyjnego w krajach Unii Europejskiej i w Polsce. W pierwszej części pracy zamierzam wyjaśnić, czym jest społeczeństwo informacyjne oraz przeanalizować historię tego zjawiska w krajach Unii Europejskiej w oparciu o dokumenty i programy wspólnotowe. Następnie, moją uwagę poświęcę inicjatywom dotyczącym rozwoju społeczeństwa informacyjnego w krajach, które znajdują się u progu wejścia do UE, ze szczególnym naciskiem na Polskę. Moje rozważania postaram się udokumentować wynikami sondaży i badań przeprowadzonych zarówno w krajach członkowskich, jak i państwach kandydujących. Biorąc pod uwagę specyfikę wybranego przeze mnie tematu, warto jest podkreślić, iż informacje wykorzystane w niniejszym opracowaniu pochodzą głównie ze źródeł internetowych dostępnych na stronach Komisji Europejskiej, polskich stron www poświęconych Unii Europejskiej, a także instytucji odpowiedzialnych za rozwój informatyzacji w Polsce, takich jak Komitet Badań Naukowych czy Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.

Społeczeństwo informacyjne to nowy typ społeczeństwa, który ukształtował się w krajach o bardzo szybkim tempie rozwoju nowoczesnych technologii teleinformatycznych. Podstawowymi warunkami, które muszą być spełnione, aby społeczeństwo można było uznać za informacyjne, jest nowoczesna sieć telekomunikacyjna, obejmująca swoim zasięgiem wszystkich obywateli oraz rozbudowane i dostępne publicznie zasoby informacyjne. Ważnym aspektem jest również kształcenie społeczeństwa w kierunku dalszego rozwoju, tak by wszyscy mogli w pełni wykorzystywać możliwości, jakie dają środki masowej komunikacji i informacji, czerpiąc z nich korzyści w każdym aspekcie życia.

Oto kilka definicji „społeczeństwa informacyjnego”, które znalazły się w oficjalnych dokumentach np. OECD bądź polskich:

- "...OECD uznała, iż gospodarka jutra będzie, w dużym stopniu, "gospodarką informacyjną" a społeczeństwo będzie w rosnącym stopniu "społeczeństwem informacyjnym". Oznacza to, że informacja będzie stanowiła dużą część- wartości dodanej większości dóbr i usług a działalności informacyjnie intensywne będą, w rosnącym stopniu, charakteryzować- gospodarstwa domowe i obywateli." (ICCP 1998)

- "Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które nie tylko posiada rozwinięte środki przetwarzania informacji i komunikowania, lecz środki te są podstawą tworzenia dochodu narodowego i dostarczają źródła utrzymania większości społeczeństwa." (Goban Klas/Sienkiewicz 1999)

- "Społeczeństwo informacyjne" [ang. Information society] "nowy system społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie informacją, jej jakość- , szybkość- przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania

i użytkowania informacji."

 

Dokumentem unijnym, w którym po raz pierwszy poruszono tematykę rozwoju nowoczesnych technologii i społeczeństwa informacyjnego był raport pt. „Europa i społeczeństwo globalnej informacji. Zalecenia dla Rady Europejskiej” (Europe and the Global Information Society. Recommendations to the European Council) wydany 26 maja 1994 r. Został on opracowany na zlecenie Komisji Europejskiej przez specjalnie powołaną w tym celu Grupę Roboczą pod przewodnictwem komisarza Martina Bangemanna. To właśnie od jego nazwiska dokumentu został nazwany „Raportem Bangemanna”. Jednym z członków tzw. „grupy Bangemanna” był aktualny przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi.

Raport Bangemanna przyczynił się do upowszechnienia pojęcia społeczeństwa informacyjnego w Europie i wprowadził tematykę w krąg zainteresowań kierownictwa Unii Europejskiej i państw członkowskich. Uwzględniając dodatkowo aspekty społeczne, poza techniczno- gospodarczymi, raport stał się punktem wyjścia dla powstania europejskiej koncepcji społeczeństwa informacyjnego - znacznie szerszej i intelektualnie pogłębionej w porównaniu z prezentowaną przez Stany Zjednoczone wizją światowej infrastruktury informacyjnej. Dał on też początek publicznej debacie na temat europejskich szans zrównoważonego rozwoju, wzmocnienia gospodarki i aktywnego konkurowania na rynkach światowych, w której czynny udział wzięło wiele środowisk zawodowych i społecznych, widzących w technologiach teleinformatycznych szansę dla Europy. Dyskusja społeczna doprowadziła do sformułowania szeregu wniosków dotyczących wyzwań stojących przed współczesnym społeczeństwem europejskim w związku z gwałtownym rozwojem technologii informacyjnych. Oto niektóre z nich:

a) Narzędzia elektronicznej gospodarki umożliwiają lepszą, efektywniejszą organizację Wspólnego Rynku, aktywizację małych i średnich przedsiębiorstw, regionów gorzej rozwiniętych lub usytuowanych w trudniejszych warunkach geograficznych.

b) Poprawa warunków funkcjonowania rynku europejskiego podnosi jego konkurencyjnośćc) w stosunku do innych regionów świata.

d) Inwestycje w sektorach telekomunikacji, technologii informatycznej i informacyjnej, mediów są najbardziej dochodowe.

e) Rozwój telekomunikacji, technologii informatycznych, mediów jest tak dynamiczny, iż pozostanie za nim w tyle może spowodowaćf) nieodwracalną przepaśćg) i degradację w stosunku do tych krajów, które osiągną w nich prymat.

h) Jedynie wykształcone i zdolne do absorpcji wiedzy społeczeństwa mogą skutecznie budowaći) nowoczesną, konkurencyjną gospodarkę oraz jednocześnie uczestniczyćj) w efektach, które ona przynosi.

k) Rozwój technologii teleinformatycznych tworzy sam w sobie najbardziej perspektywiczny rynek pracy, a co za tym idzie, jest czynnikiem przeciwdziałającym bezrobociu.

l) Powodzenie jednostki i grup społecznych pozostawaćm) będzie w ścisłym związku z umiejętnościami oraz możliwościami korzystania z usług opartych na technologiach teleinformatycznych.

Na podstawie powyższych powstały dwa kluczowe założenia:

a) Wzrost gospodarczy, spodziewany w wyniku tworzenia w Europie społeczeństwa informacyjnego oraz upowszechnianie się usług informacyjnych zaowocuje przyrostem miejsc pracy wobec niebywałego potencjału, jaki tkwi w nowych usługach w sferze produkcji i w sferze konsumpcji, a także w działalności kulturalnej i aktywności zmierzającej do wykorzystania wolnego czasu.

b) Istnieje koniecznośćc) odrobienia dystansu, jaki w dziedzinie technologii informacyjnych

i ich zastosowań dzieli Europę od USA i Japonii.

Według amerykańskich ekonomistów, J.S.Nye'a i W.A.Owensa, Stany Zjednoczone dysponowały przewagą w kwestii zdolności gromadzenia, przetwarzania, wykorzystywania

i rozpowszechniania informacji, nie mniej istotną niż potęga militarna czy gospodarcza. Przewaga ta, czyli tzw. miękka siła („soft power”) polega na zdolności USA, właśnie dzięki przewadze w technologiach informacyjnych, do wywierania wpływu na inne kraje poprzez upowszechnianie własnych wzorców społecznych i kulturowych – również w postaci kultury masowej - a co się z tym wiąże do wpływania na preferencje innych i osiągania w ten sposób korzyści w międzynarodowych stosunkach gospodarczych.

Na podstawie oceny sytuacji w Europie autorzy „Raportu Bangemanna" wyznaczyli trzy podstawowe cele. Były to odbudowa pozycji Unii Europejskiej w wyścigu technologicznym, zapewnienie infrastruktury informacyjnej sprzyjających przechodzeniu Unii Europejskiej do stadium społeczeństwa informacyjnego oraz zachowanie tożsamości kulturowej Europy, jako elementu europejskiej "miękkiej siły", którą można będzie przeciwstawić konkurencji amerykańskiej w tej dziedzinie. Jak podkreślano, chodzi o to, czy Unia Europejska potrafi wykorzystać szansę, jaką może przynieść społeczeństwo informacyjne w postaci poprawy jakości życia jej obywateli, usprawnienie życia społeczno-gospodarczego i wzmocnienia spójności samej Unii oraz jej pozycji w świecie, czy też ugnie się ona pod ciężarem wyzwań związanych z kształtowaniem się tego społeczeństwa i towarzyszącej temu niepewności.

W drugiej połowie lat 90-tych instytucje Unii Europejskiej oraz kraje członkowskie podjęły wielopłaszczyznowe działania zmierzające do realizacji założeń i celów wytyczonych przez "Raport Bangemanna". Zarysowały się wówczas wyraźne kierunki, kluczowe dla realizacji postulatów społeczeństwa informacyjnego:

potrzeba liberalizacji rynków, na których realizowane są usługi społeczeństwa informacyjnego,

konieczność dostosowania prawa do potrzeb świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego,

konieczność kształcenia osób w kierunku dalszego rozwoju, a także wykorzystywania usług społeczeństwa informacyjnego,

budowa infrastruktury technicznej oraz publicznie dostępnych zasobów informacyjnych,

intensyfikacja działań w dziedzinie badań i rozwoju.

Naturalnym punktem odniesienia dla dokonań UE i krajów środkowoeuropejskich były osiągnięcia amerykańskie. Przeprowadzone badania potwierdziły zależność pomiędzy dominacją światową w dziedzinie Internetu, telekomunikacji i technologii informatycznych, a szybszym wzrostem gospodarczym. W połowie lat 90-tych potrzeba rywalizacji stała się jednym z głównych motorów wzmożenia aktywności krajów Unii Europejskiej w sektorze ICT (Information and Communication Technology). W tym samym czasie pojęcie „społeczeństwo informacyjne” zaczęło istnieć w bieżącej działalności Unii Europejskiej. Najlepszymi tego przykładami były: zmiana tradycyjnej nazwy Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej- Telekomunikacja na Społeczeństwo Informacyjne (Information Society Directorate-General) oraz ustalenie w 5 Programie Ramowym Badań i Rozwoju Unii Europejskiej specjalnego programu pod nazwą „Przyjazne Społeczeństwo Informacyjne” (Userfriendly Information Society) z ogromnym budżetem w wysokości 3,6 miliarda euro.

Mimo przejściowego załamana po okresie boomu giełdowego firm internetowych kierunek działań Unii nie zmienił się. Firmy zdecydowanie i nieodwołalnie zaakceptowały Internet jako narzędzie pracy. W coraz większym stopniu zdobywał on akceptację administracji i obywateli. Trwający proces konwergencji sprzyjał tworzeniu w obszarze telekomunikacji, informatyki

i mediów obiecujący gospodarczo i najbardziej perspektywiczny rynek pod względem tworzenia nowych miejsc pracy. Rozwojowi elektronicznej gospodarki opartej na internecie przyczynił się do wzrostu możliwości aktywizacji małych i średnich przedsiębiorstw oraz gorzej usytuowanych regionów. Zaczęła się rozwijać gospodarka globalna, oparta na wiedzy, w coraz większym stopniu niezależna od krajów.

Dzięki liberalizacji w 1998 roku przepisów w sferze telekomunikacji, w krajach Unii ma miejsce gwałtowny rozwój tego rynku. W przypadku telefonii komórkowej można nawet mówić o eksplozji - ma ona w Unii ponad 140 milionów użytkowników, czyli ponad 1/3 całej liczby ludności. Stopa przyrostu w 1999 roku wyniosła 30%, czyniąc Unię Europejską światowym liderem w tej dziedzinie. Zmianom ilościowym towarzyszą zmiany jakościowe, takie jak technologia: GPRS, usługa WAP i zakupy przez telefon komórkowy. Także w obszarze telewizji cyfrowej Unia, z 10 milionami klientów i szybkim dalszym wzrostem, dogoniła Stany Zjednoczone. Stwarza to warunki do rozwoju Internetu i interaktywnych usług z wykorzystaniem odbiornika telewizyjnego.

Na przełomie wieku w Unii Europejskiej miały miejsce dwa bardzo ważne wydarzenia odnoszące się do społeczeństwa informacyjnego: ogłoszenie inicjatywy "eEurope" oraz przyjęcie tzw. „strategii lizbońskiej” zakładającej stworzenie w Europie do roku 2010 najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki świata, opartej na wiedzy, umożliwiającej rozwiązanie trudnej sytuacji w dziedzinie zatrudnienia i zapewniającej spójność społeczną.

"eEurope" jest inicjatywą polityczną, która pozwoli mieszkańcom krajów Unii Europejskiej w pełni korzystać ze zmian, jakie przynosi rozwój społeczeństwa informacyjnego. Zmiany te, największe od czasów rewolucji przemysłowej XIX wieku, są dalekosiężne i powszechne. Nie dotyczą one wyłącznie rozwoju technicznego, lecz będą mieć wpływ na wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej, przyczyniając się do zbliżenia mieszkańców miast i wsi, tworzenia dóbr materialnych oraz zwiększenia dostępności wiedzy. Pierwszy dokument na temat programu "eEurope" pochodzi z roku 2000. Rozwojowi inicjatywy "eEurope" poświęcono wiele miejsca na poszczególnych szczytach Unii Europejskiej i konferencjach tematycznych wysokiego szczebla, a owocem prowadzonych dyskusji stały się liczne raporty, komunikaty i analizy. W dalszej części postaram się je prześledzić w porządku chronologicznym.

Inicjatywa „eEurope - Społeczeństwo Informacyjne dla wszystkich” (eEurope- an Information Society for All) została zgłoszona 8 grudnia 1999 roku przez przewodniczącego Komisji Europejskiej Romano Prodiego, na dwa dni przed szczytem Unii Europejskiej w Helsinkach. Nadała ona wspólną linię działaniom wokół tematyki społeczeństwa informacyjnego, podkreślając jej znaczenie i powszechny zasięg.

Inicjatywa polityczna "eEurope" od samego początku stała się jednym z kluczowych elementów strategii Komisji Europejskiej w dziedzinie modernizacji i umocnienia gospodarki europejskiej, zaś promocja Internetu i technologii informatycznych stała się jednym z jej podstawowych narzędzi. Zakładano jej korzystny wpływ na wzrost zatrudnienia, efektywność i konkurencyjność produkcji oraz na całą sferę życia publicznego w Europie. Główne cele inicjatywy to:

a) wprowadzenie mieszkańców Europy w wiek cywilizacji cyfrowej we wszystkich sferach ich działalności: w pracy, w domu, w szkole, w interesach, w kontaktach z administracją publiczną,

b) tworzenie Europy zdolnej do spożytkowywania informacji cyfrowej, konkurencyjnej w stosunku do reszty świata, wspierającej kreatywną kulturę, gotowej do finansowania i rozwoju nowych idei,

c) zapewnienie, aby dokonujące się procesy uwzględniały uwarunkowania socjalne, tworzyły zaufanie i wzmacniały jednośćd) .

Do realizacji w/w celów Komisja Europejska wytyczyła dziesięć punktów programowych, na których powinny skoncentrować się połączone wysiłki Komisji, krajów członkowskich, przemysłu, a także wszystkich mieszkańców Europy:

Zagwarantowanie tzw. „cyfrowej piśmienności” społeczeństwa europejskiego poprzez zapewnienie dostępu do Internetu (we wszystkich szkołach w UE do końca 2001 roku), wsparcie procesu edukacji przy pomocy internetowych źródeł informacji, dostęp do Internetu w miejscach publicznych oraz przekazanie wiedzy niezbędnej do posługiwania się Internetem na wszystkich poziomach edukacji.

W wyniku liberalizacji rynku telekomunikacyjnego w roku 1998 nastąpiło zwiększenie konkurencji, a przez to obniżenie cen usług oraz poszerzenie możliwości wyboru operatorów. Zaprzestano uprzywilejowanej działalności dominujących operatorów i przewidziano szersze udostępnienie częstotliwości dla systemów bezprzewodowych.

W roku 2000 wielkość rynku e-commmerce wynosiła ok. 17 miliardów euro, natomiast przewidywano jego wzrost do 340 miliardów euro w 2003 roku. Jednak w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi udział handlu elektronicznego w gospodarce europejskiej był trzy razy mniejszy. Dlatego potrzebne było przyspieszenie prac nad ustanowieniem niezbędnych regulacji prawnych (jeden z priorytetów polityki UE w dziedzinie tzw. Nowej Gospodarki), wdrożenie elektronicznych procedur w zamówieniach publicznych, specjalne wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw (przygotowanie wykwalifikowanych kadr), kreacja ogólnoeuropejskiej domeny ".eu" usprawniającej elektroniczny handel w obrębie Europy.

Budowa i udostępnienie szybkich łącz internetowych dla potrzeb badań naukowych i studentów - grupy będącej motorem w powstawaniu Internetu, o szczególnym zapotrzebowaniu na szybką

i bezpośrednią wymianę informacji. Planowano zastosowanie łączy, które pozwolą na prowadzenie współpracy pomiędzy ośrodkami akademickimi oddalonymi od siebie, korzystającymi jednak ze wspólnych zasobów informacji. Do końca roku 2001 przewidywano powołanie wirtualnych uczelni we wszystkich krajach Unii.

Możliwości wykorzystania kart "chipowych" są ogromne począwszy od dokonywania kupna towarów i usług oraz realizacji płatności przez Internet, aż po zastosowanie ich w służbie zdrowia czy transporcie. W tym celu potrzebne jest stworzenie europejskiej infrastruktury dla szerszego wykorzystywania kart elektronicznych w różnych aplikacjach, opracowanie wspólnej specyfikacji technicznej.

Wsparcie innowacyjnych przedsięwzięć odpowiednim kapitałem stanowi drogę do wzrostu konkurencyjności i w warunkach wysokiego bezrobocia w Europie może zaowocować powstaniem tysięcy miejsc pracy. Dostęp do kapitału finansującego pomysły w początkowej fazie rozwoju jest kluczowym problemem. Dokument eEurope zakłada trzykrotny wzrost finansowania innowacyjnych przedsięwzięć do 2003 roku. Ponadto przewiduje powstanie nowych form finansowania z udziałem funduszy europejskich i kapitału prywatnego.

Rozwój społeczeństwa informacyjnego jako szansa na pokonanie barier społecznych, ekonomicznych i kulturowych powinien uwzględniać potrzeby osób niepełnosprawnych

i umożliwić im pełniejszy udział w życiu społecznym i zawodowym. Konieczne jest stworzenie stosownych przepisów prawa. Planowano powstanie wielojęzycznych usług informacyjnych w celu zwiększenia poczucia niezależności i bezpieczeństwa niepełnosprawnych. Strony internetowe instytucji publicznych powinny spełniać wymagania dostępności dla wszystkich (m.in. standardy wymagane przez tzw. klawiatury brajlowskie).

Zwiększenie wysiłków na rzecz upowszechnienia usług sieciowych i nowoczesnych technologii w służbie zdrowia. Planowano promocję najlepszych doświadczeń wykorzystania Internetu w opiece zdrowotnej, rozwój metod monitorowania i wymiany informacji pomiędzy instytucjami związanymi ze służbą zdrowia, tworzenie baz danych i bibliotek medycznych online, a także wykorzystanie kart elektronicznych w dostępie do danych zdrowotnych pacjenta.

Działania na rzecz lepszego wykorzystania techniki w dziedzinie transportu. Przewidywano użycie systemów zarządzania ruchem samochodowym w miastach w celu redukcji emisji zanieczyszczeń i skrócenie czasu podróży oraz wprowadzenie rozwiązań ułatwiających planowanie podróży i zwiększających jej bezpieczeństwo takich jak: wielojęzyczna informacja dla podróżujących, usługi lokalizacyjne, europejski numer alarmowy 112, aktywne systemy zwiększające bezpieczeństwo w samochodach systemy informujące o natężeniu ruchu.

Zakładano lepsze wykorzystanie sieci www w celu ułatwienia dostępu obywateli do informacji sektora publicznego (prawo, administracja, dziedzictwo kulturowe, ochrona środowiska), umożliwienie komunikowania się obywateli z sektorem publicznym przy wykorzystaniu systemów teleinformatycznych (konsultacje społeczne, dostęp do formularzy w sieci).

Podczas szczytu UE w Helsinkach (10-11 grudnia 1999 r.) inicjatywa „eEurope” uzyskała wstępne poparcie jego uczestników i skierowana została w celu dalszych uszczegółowień do Komisji Europejskiej i grona ekspertów. Wokół inicjatywy nie stworzono żadnych instytucjonalnych struktur. Idea budowania w Europie nowoczesnego społeczeństwa miała być realizowana bezpośrednio przez kraje członkowskie, natomiast rolą instytucji Unii Europejskiej było wspomaganie tych działań poprzez tworzenie dogodnych warunków prawnych, wsparcie finansowe, tworzenie kanałów wymiany doświadczeń, wyznaczanie wspólnych celów oraz monitorowanie osiągnięć. Należy podkreślić, że "eEurope - Społeczeństwo Informacyjne dla wszystkich" była wyłącznie dokumentem programowym i nie zawierała instrumentów finansowych. Uznano, że osiągnięcie jej celów leży w interesie wielu udziałowców. Cele ogólne wyznaczone przez projekt miały być realizowane w ramach istniejących programów europejskich (np. Piąty Program Ramowy, program IDA, TEN-Telecom, tzw. fundusze strukturalne, środki Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), itd.).

W dniach 23-24 marca 2000 r. w Lizbonie miało miejsce Specjalne posiedzenie Rady Unii Europejskiej poświęcone omówieniu zagadnień związanych z koniecznością przebudowy europejskiego modelu społeczno-ekonomicznego wobec wyzwań, jakie niesie współczesna rewolucja informacyjna. Rada przyjęła ambitną strategię (tzw. strategia lizbońska) budowy w Unii Europejskiej do 2010 roku „najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, bazującej na wiedzy gospodarki świata, oferującej więcej lepszych miejsc pracy oraz większą spójność społeczną”. Wymieniono sześć priorytetów, dzięki którym gospodarka europejska osiągnie taki poziom rozwoju: "eEurope – Społeczeństwo Informacyjne dla wszystkich", rynek wewnętrzny, usługi finansowe, przedsiębiorczość, europejskie badania naukowe, przegląd instrumentów finansowych. Jednak za jeden z ważniejszych w drodze do nowej europejskiej gospodarki uznano realizację postulatów inicjatywy "eEurope".

W odpowiedzi na inicjatywę e-Europe już w maju tego samego roku w Warszawie odbyła się konferencja ministerialna zatytułowana „Społeczeństwo informacyjne – przyspieszenie integracji europejskiej” („Information Society – Accelerating European Integration”). Uczestniczyli w niej m.in. przedstawiciele Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz rządów krajów aspirujących do członkostwa w Unii Europejskiej. Komisję Europejską reprezentowali m.in. Erkki Liikanen - Komisarz ds. Przedsiębiorstw i Społeczeństwa Informacyjnego oraz Robert Verrue - Dyrektor Generalny w DG ds. Społeczeństwa Informacyjnego. Rząd Polski reprezentowali: premier Jerzy Buzek, przewodniczący Komitetu Badań Naukowych Andrzej Wiszniewski i Minister Łączności Tomasz Szyszko.

Konferencja stanowiła część szerszej dyskusji nad inicjatywą eEurope. Kraje kandydujące do UE podjęły deklarację zweryfikowania narodowych planów budowy społeczeństwa informacyjnego pod kątem spójności z inicjatywą eEurope, która otrzymała nazwę „eEurope+” oraz przygotowania wraz z Komisją Europejską wspólnego planu działania „eEurope+2003”, który ostatecznie został przyjęty w Goeteborgu 16 czerwca 2001.

W swoich wystąpieniach komisarz Liikanen podkreślił, iż podstawowym wyzwaniem była konieczność zbudowania w bardzo krótkim czasie tzw. Nowej Gospodarki, czyli gospodarki wykorzystującej zjawisko globalizacji w biznesie i szybki rozwój technologii cyfrowych, które zmieniają funkcjonowanie organizacji, zarówno prywatnych (firm), jak i publicznych, w tym także zasady prowadzenia biznesu. Mówił też, że Internet jest siłą napędową Nowej Gospodarki

i wychodzi naprzeciw potrzebom firm działających w nowej rzeczywistości ekonomicznej. Internet stanowi platformę dla nowej formy handlu: tzw. e-commerce, czyli handlu elektronicznego (szczególnie w relacji biznes z biznesem (B2B - business-to-business). Rewolucjonizuje on także struktury przedsiębiorstw: logistykę, produkcję, marketing, wewnętrzną komunikację, zmieniając te przedsiębiorstwa w "elektroniczne firmy". Dzięki Internetowi wirtualne firmy stają się rzeczywistością, w których rozrzucone po świecie zespoły ludzi pracują nad tymi samymi projektami, dążąc do wspólnych celów, tak jakby znajdowały się w jednym miejscu.

Według komisarza, szeroko pojęta informacja, jest "paliwem" Nowej Gospodarki. Wartość dodana produktu coraz częściej wynika z jego innowacyjności, właściwego marketingu

i towarzyszącego serwisu. Największe sukcesy są owocem przepływu informacji, tworzenia nowych pomysłów i umiejętności ich wykorzystania. Liikanen zwrócił uwagę, że technologie cyfrowe mają nieograniczony potencjał nie tylko dla wzrostu gospodarki, konkurencyjności

i zatrudnienia, ale również dla postępu społecznego. Dzięki nim rozwój gospodarczy możliwy jest wszędzie, nawet w regionach peryferyjnych. Otwiera tym samym nowe perspektywy dla ludzi starszych i niepełnosprawnych. Wykorzystanie wspomnianych możliwości wymaga jednak spełnienia kilku warunków: stworzenia odpowiedniej infrastruktury (tele)komunikacyjnej, zdobycia nowych umiejętności oraz nowej świadomości i obyczajowości. W przeciwieństwie do poprzednich dekad, charakteryzujących się statycznością gospodarki, obecna epoka intensywnego myślenia kreatywnego wymaga dynamicznych i elastycznych umysłów, ducha przedsiębiorczości i innowacyjności, otwartości i kreowania wizji. Przedstawiciele Unii zwracając się do delegacji polskiej mówili, że relatywnie bliska perspektywa integracji Polski ze Wspólnym Rynkiem, a przede wszystkim obiektywne zmiany zachodzące w światowej gospodarce sprawiają, że polskie firmy stoją przed tymi samymi wyzwaniami, co firmy unijne. Jednakże ze względu na niższy poziom rozwoju gospodarczego Polski skala ich problemów była znacznie większa. Podczas konferencji przedstawiono serię wykresów obrazujących poziom rozwoju informatyzacji w krajach UE i kandydujących. Oto niektóre z nich :

Najwyższą liczbę komputerów przypadających na 100 mieszkańców odnotowano na Węgrzech, ale brak było danych z roku 1999. W Słowenii natomiast, w roku 1999 liczba komputerów była

bliska średniej unijnej, osiągając niemal 25%. Estonia, Łotwa i Polska znalazły się w drugiej grupie osiągając 7-14 komputerów na 100 mieszkańców. Najgorszy poziom odnotowano w Bułgarii, Rumunii i na Litwie (2,8% - 6%).

Dostęp do Internetu (w gospodarstwach domowych oraz w pracy) w roku 1999 w poszczególnych krajach kształtował się następująco:

Dla porównania w Europie i USA liczba domowych użytkowników Internetu w roku 1999 wynosiła:

Ze względu na istotne różnice przedstawiciele Unii zaapelowali, żeby parlament i administracja państwowa krajów kandydujących jak najszybciej przystosowały środowisko ekonomiczne

i prawne do wymogów stwarzanych przez Nową Gospodarkę. Szczególna rolę miały odegrać przepisy związane z kosztami usług telekomunikacyjnych oraz działań prowadzących do osiągnięcia przez społeczeństwo "cyfrowej piśmienności", poczynając od szkolnictwa, poprzez administrację wszystkich szczebli, na bieżącym przekwalifikowaniu siły roboczej kończąc. Zwrócono uwagę, iż poziom kosztów usług telekomunikacyjnych plasował Polskę wśród najdroższych krajów świata, a stopień "cyfrowej piśmienności" - daleko poza liderami grupy krajów aspirujących do członkostwa UE: Słowenią i Estonią.

Istotnym etapem realizacji inicjatywy eEurope było przyjęcie planu działania eEurope 2002 podczas szczytu UE w Feira w dniach 19 – 20 czerwca 2000 r. Wyznaczono w nim cele, które powinny zostać osiągnięte do 2002 roku, a dla każdego działania wskazano jego uczestników instytucjonalnych. Plan ujęty został w 3 grupach tematycznych rozwiniętych w 11 szczegółowych punktach realizacyjnych.

a) tańszy i szybszy dostęp do Internetu,

b) szybki Internet dla badań i studentów,

c) bezpieczne sieci i inteligentne karty (smart cards).

a) młodzież Europy w erze cyfrowej,

b) praca w gospodarce opartej na wiedzy (knowledge-based economy),

c) powszechne korzystanie z gospodarki opartej na wiedzy.

a) przyspieszenie elektronicznej gospodarki,

b) rząd online: elektroniczny dostęp do usług publicznych,

c) służba zdrowia online,

d) zawartość cyfrowa w sieciach globalnych,

e) inteligentny system transportu.

Ponadto w planie działań można znaleźć wskaźniki, obrazujące stan przygotowania poszczególnych państw i poziom ich dokonań w aspekcie planów eEurope. Przykładowe wskaźniki, wybrane z dokumentu (stan na przełom lat 2000/2001):

 

 

 

 

 

 

Dostęp do gospodarstw domowych w UE do Internetu:

Liczba uczniów przypadających na jeden PC:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Procent użytkowników Internetu, dokonujących zakupów tą drogą:

Pierwsza ocena realizacji inicjatywy eEurope została sformułowana podczas szczytu UE w Nicei w dniach 7 – 8 grudnia 2000 r. Podkreślono, że inicjatywa spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem w krajach członkowskich. Nie tylko rządy, ale i władze regionalne, przemysł, nauka, obywatele włączyli się we wspólne przedsięwzięcie. Także kraje spoza UE podjęły działania spójne z inicjatywą. Dobrym przykładem była Norwegia, która przygotowała własny plan
e-Norway. Przypomniano także deklarację warszawskiej konferencji społeczeństwa informacyjnego, w której kandydujące kraje zobowiązały się do przygotowania lustrzanych, narodowych e-programów oraz wspólnego planu działania eEurope+.

Szczyt w Nicei przyjął uzgodniony przez Radę Ministrów ds. Rynku Wewnętrznego zestaw
23 wskaźników rozwoju społeczeństwa informacyjnego, wskazując na konieczność pogłębionej analizy metodologii oceny. Ze względu na obszerność i szczegółowość tego zagadnienia ograniczę się do ogólne ich omówienia. System ocen i opracowywane na jego podstawie analizy postępów realizacyjnych stanowią jedno z najważniejszych narzędzi wspólnej polityki Unii Europejskiej w tym obszarze. Do każdego z punktów planu eEurope2002 dostosowany został jeden lub kilka wskaźników ogólnych mających kwantyfikować jego stan realizacyjny. Intencją twórców było zobiektywizowanie wskaźników tak, aby były one porównywalne pomiędzy poszczególnymi krajami, pomiędzy poszczególnymi okresami czasu oraz aby były możliwe do uzyskania. Dla poszczególnych wskaźników ustalono różne okresy sprawozdawcze, w większości 6- miesięczne, a w niektórych przypadkach roczne. Głównym źródłem informacji są raporty krajów członkowskich, opracowania Komisji Europejskiej, dane Eurostatu, przykładowe pomiary i badania (Eurobarometer).

Rada UE w Lizbonie postanowiła, że podsumowanie dokonań w kierunku realizacji strategii lizbońskiej będzie miało miejsce wiosną każdego roku. Pierwsze podsumowanie miało miejsce w dniach 23 –24 marca 2001 r. na specjalnym posiedzeniu Rady UE w Sztokholmie.

Podczas spotkania ustosunkowano się m.in. do: realizacji planu działania eEurope 2002. Uznano, że od szczytu w Lizbonie społeczeństwo informacyjne w Europie rozwinęło się znacznie bardziej. Prawie jedna trzecia gospodarstw domowych była już podłączona do Internetu i prawie dwie trzecie Europejczyków posiadało telefon komórkowy. W okresie od marca do października 2000 roku penetracja Internetu w domach wzrosła z 18% do 28% i pomimo zmian między poszczególnymi państwami członkowskimi, te o najniższym poziomie penetracji osiągają najszybszy wzrost.

Niemal połowa pracowników, uczniów czy studentów używała komputerów do wykonywania swojej pracy. Średnio 23% pracowników UE otrzymało formalne szkolenie komputerowe.

Handel elektroniczny pomiędzy firmami zyskiwał na wartości, zmuszając firmy do restrukturyzacji działalności.

Jednak postęp ten stanowił jedynie początek drogi. Zapowiedziano pojawienie się jeszcze lepszych komputerów, telefonów komórkowych z dostępem do Internetu, szybszych sieci, które przyczynią się do restrukturyzacji całej gospodarki. Zwrócono uwagę na potrzebę reformy strukturalnej, aby w pełni korzystać z potencjału nowej ekonomii. Zmiany potrzebne były szczególnie w sektorze administracji publicznej - nadal zbyt powolnej i tradycyjnej w swoim funkcjonowaniu, a to właśnie ona powinna stanowić impuls przemian dla sektora prywatnego. Modernizacja sektora publicznego wymagała nie tylko wprowadzenia nowoczesnych technologii, lecz przede wszystkim zmiany sposobu i zasad działania. Raport stwierdzał, że rządy wciąż zostawały w tyle w oferowania usług online oraz informacji z sektora publicznego. Około 25% użytkowników internatu miało dostęp do stron rządowych, ale tylko 10% użytkowników korzystało z tych stron w celu złożenia dokumentów. Największy stopień interaktywności – dwukrotnie przewyższający średnią unijną odnotowano w Holandii, Finlandii, Szwecji i Danii. Był jednak pewien postęp był dostrzegalny w niektórych dziedzinach jak np. szybkości przygotowania ram prawnych dla nowej ekonomii. Członkowie Rady podkreślili, że transformacja w kierunku społeczeństwa informacyjnego nadal jest kluczowym elementem przyszłego rozwoju Unii, a inicjatywa eEurope jednym z głównych celów polityki UE.

Podczas szczytu UE w Göteborgu w dniach 15 – 16 czerwca 2001 r. oficjalnie przyjęto plan działania eEurope+2003, zakładający aktywne włączenie się krajów kandydujących do realizacji postulatów i celów eEurope. Przyjęcie planu eEurope+2003 uznano za wspólny sukces. Podkreślono, że jest on pierwszą wspólnie uzgodnioną akcją Unii Europejskiej oraz krajów kandydujących. Plan działania obejmował cztery główne cele:

- przyspieszenie tworzenia fundamentalnych podstaw budowy społeczeństwa informacyjnego;

- tańszy, szybszy i bezpieczny Internet;

- inwestowanie w ludzi i umiejętności;

- pobudzanie wykorzystania Internetu.

Terminy realizacji tych celów to koniec 2002 lub początek 2003 roku. Zadeklarowano wolę włączenia, począwszy od wiosny 2003 r. informacji o jego realizacji, do wspólnego z krajami UE syntetycznego raportu. Ustalono również zasady finansowania działań planu eEurope+2003. Miał on być finansowany głównie z budżetów krajów kandydujących – poprzez specjalne programy, poprzez włączanie działań do narodowych planów rozwoju gospodarczego i/lub z istniejących budżetów. Kraje kandydujące mają jednak możliwość ubiegania się o finansowanie działań eEurope+ ze środków programu PHARE i – w przypadku Cypru, Malty i Turcji – programu MEDA, jeśli prowadzone działania stanowią część ogólnych narodowych planów rozwoju gospodarczego, będących podstawą do wnioskowania o wsparcie z powyższych programów. Komisja Europejska ustanowiła ponadto specjalny fundusz, z którego może być finansowane organizacyjne i logistyczne wsparcie koordynacji realizacji eEurope+ oraz przeprowadzanie szczegółowych badań statystycznych w zakresie uzgodnionych wskaźników. Zwrócono się również o szersze wsparcie wdrażania eEurope+ ze strony międzynarodowych instytucji finansowych. Bank Światowy, Europejski Bank Inwestycyjny oraz Europejski Bank Rozbudowy i Rozwoju włączyły się w niektóre elementy działań, dzięki czemu uzyskana została spójna struktura pomocnicza, zapewniająca finansowe wsparcie realizacji planu działań.

Ogólna koordynacja wdrażania planu działań eEurope+ prowadzona jest przez Wspólny Komitet Wysokiego Szczebla (JHLC- Joint High Level Committee), w którego skład wchodzą przedstawiciele krajów kandydujących i Komisji Europejskiej. W celu nadzorowania zbierania

i analizy danych dostarczanych przez kraje kandydujące, utworzono Grupę Roboczą ds. Statystyki (SWG- Statistical Working Group), w której skład wchodzą eksperci z krajowych urzędów statystycznych i ministerstw odpowiedzialnych za rozwój technologiczny z krajów kandydujących. Grupa ta, wspomagana również przez Eurostat oraz przez naukowców ze Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej, przekazuje raporty bezpośrednio JHLC.

W dniach 15 – 16 marca 2002 r. odbyło się kolejne, specjalne posiedzenie Rady UE w Barcelonie

poświęcone było realizacji strategii lizbońskiej. Dyskutowano na nim także o zagadnieniach społeczeństwa informacyjnego.

W wyniku wewnętrznych konsultacji, przeprowadzonych w obrębie krajów UE i popartych stanowiskiem nieformalnej Rady Telekomunikacyjnej w Victoria, w Barcelonie podjęto decyzję polityczną o kontynuowaniu do roku 2005 inicjatywy eEurope. Komisja Europejska została poproszona o przedstawienie na szczycie w Sewilli propozycji kompleksowego planu działania „eEurope2005”, który miał uwzględniać następujące priorytety:

- bezpieczeństwo sieci teleinformatycznych i przesyłanych za ich pośrednictwem

informacji,

- zagadnienia eGovernment, eLearning, eHealth, eBusiness,

- wykorzystywanie sieci szerokopasmowych,

- dołożenie starań, aby do roku 2003 średnio jeden komputer z dostępem do sieci przypadał na 15 uczniów. Takie proporcje powinny zapewnić- właściwy poziom wykorzystania narzędzi informatycznych w procesie nauczania.

Rada w Barcelonie z satysfakcją przyjęła informacje o nowym pakiecie regulacji telekomunikacyjnych, „telecoms package”, odnoszącym się do podlegających procesowi konwergencji technologii: telekomunikacyjnej, mediów i informatyki. Kraje piętnastki zostały zobowiązane do pełnej implementacji pakietu do maja 2003 roku. Za przedmiot specjalnego zainteresowania uznano wpływ, jaki powinny mieć dla obywateli i biznesu nowoczesne technologie komunikowania i usługi społeczeństwa informacyjnego. Zwrócono uwagę na fakt światowej dominacji Europy w dziedzinie telewizji cyfrowej oraz telefonii komórkowej. Technologie te powinny mieć kluczowe znaczenie dla rozwoju interaktywności tych usług społeczeństwa informacyjnego. Komisja Europejska oraz kraje członkowskie UE zostały wezwane do intensywnych działań na rzecz stworzenia i udostępnienia otwartych platform komunikacyjnych dla potrzeb świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego.

Widocznym następstwem ustaleń szczytu w Barcelonie było zaproszenie przedstawicieli krajów kandydujących od uczestnictwa we wspólnym spotkaniu poświęconym przygotowaniu planu działania eEurope2005. Na konferencji ministerialnej w Lublanie (3 – 4 czerwca 2002 r.) zaprezentowano przygotowany przez JHLC pierwszy raport o stanie realizacji planu eEurope+2003 („eEurope+2003 Progress Report”) oraz przyjęto tzw. konkluzje ministerialne.

Raport z wdrażania planu działań eEurope+ pokazał, że społeczeństwo informacyjne w krajach kandydujących było w znacznej mierze wdrożone i stało się przedmiotem znacznego zainteresowania ze strony polityków ze względu na oferowane przez nie korzyści dla gospodarek i społeczeństw tych krajów. Uznano, że od czasu rozpoczęcia reform na początku lat 90-tych większość krajów kandydujących poczyniła znaczne postępy. Ważne kroki podjęto w zakresie jednego z podstawowych elementów społeczeństwa informacyjnego, a mianowicie w zakresie tworzenia spójnych i efektywnych ram politycznych i prawnych, w oparciu o dorobek prawny Unii Europejskiej, przede wszystkim w krajach pierwszej grupy akcesyjnej, w szczególności w dziedzinie telekomunikacji i podstawowego dostępu do usług komunikacyjnych.

Z przeprowadzonych badań wynikało, że średni odsetek gospodarstw domowych korzystających z usług telefonii stacjonarnej zbliżał się do średniej w Unii Europejskiej. Wskaźnik dostępności telefonii komórkowej był bardzo wysoki, a często znacznie wyższy niż wskaźnik dostępności linii stacjonarnych. Jednakże nadal pojawiały się istotne problemy w zakresie potencjalnego wykorzystania tych technologii w celu uzyskania dostępu do Internetu. Ponadto koszty dostępu do Internetu, liczone z uwzględnieniem siły nabywczej, znacznie różniły się w poszczególnych krajach kandydujących. Zarówno koszty dostępu do Internetu, jak i koszty zakupu komputera osobistego stanowią znaczną część dochodów netto gospodarstw domowych, co hamuje dostępność Internetu w gospodarstwach domowych. Z drugiej strony podkreślono, że społeczeństwo informacyjne jest złożonym “ruchomym celem”, w którym nadal pozostaje wiele do zrobienia i dziedzina ta powinna stale znajdować się w centrum uwagi polityków.

Dla przykładu możemy posłużyć się kilkoma wykresami umieszczonym w omawianym dokumencie, które obrazują poziom zaawansowania krajów kandydujących w realizacji podstawowych postulatów inicjatywy eEurope, czyli dostępu do Internetu. „Europa Wiedzy” jest powszechnie uznawana za niezastąpiony czynnik rozwoju społecznego i ludzkiego oraz za nieodzowny składnik integrujący i wzbogacający obywatelstwo europejskie.

Pierwszy wykres przedstawia ilość komputerów osobistych oraz użytkowników Internetu na
100 mieszkańców w krajach kandydujących i w krajach członkowskich.

Pomimo, że mogą występować niewielkie różnice między sposobem zbierania danych w Unii, a metodami stosowanymi przez urzędy statystyczne krajów kandydujących, dane są wystarczające dla określenia ogólnych tendencji i różnic pomiędzy krajami. Za wyjątkiem kilku przypadków, istnieje związek między ilością komputerów osobistych w kraju, a liczbą użytkowników Internetu. Widzimy, że według danych z 2001 roku zarówno średnia ilość komputerów oraz użytkowników Internetu w krajach kandydujących wynosi niecałe 15%, co stanowi dwa razy mniej niż średnia unijna, która w tych samych kategoriach kształtuje się na poziomie 32-33%.

Jednym z najważniejszych celów, które powinny zostać osiągnięte, jest przyłączenie wszystkich szkół do Internetu. W raporcie zwrócono również uwagę na wciąż niską dostępność komputerów w szkołach oraz znaczne różnice między poszczególnymi krajami na wszystkich poziomach edukacji (edukacja podstawowa, średnia i wyższa). Można ocenić, że około połowa komputerów w szkołach przyłączona jest do Internetu. Większość krajów stawia sobie ambitny cel przyłączania szkół do Internetu i dostarczenia i sprzętu komputerowego. Ze względu na niezwykłą wagę inwestowania w młodzież dla przyszłości krajów, tej dziedzinie powinna zostać poświęcona szczególna uwaga.

W zakresie zaopatrzenia szkół podstawowych w komputery osobiste sytuacja wygląda następująco: szkoły posiadają średnio 4 komputery na 100 uczniów, z czego mniej więcej połowa przyłączona jest do Internetu. Jednakże zaledwie jeden na stu uczniów posiada dostęp do Internetu za pośrednictwem szybkiego łącza. Sytuacja w szkołach średnich jest podobna, mimo, że ponad połowa komputerów jest podłączona do Internetu.

Na poziomie szkół wyższych oceniono, że miały one do dyspozycji mniej więcej 1 komputer osobisty przy łączony do Internetu na 50 uczniów. W niektórych krajach liczba ta wynosiła 1 na 500 uczniów, a w innych 1 komputer na 10 uczniów. Zauważone rozbieżności wymagały szczególnej uwagi i wymiana doświadczeń pomiędzy krajami.

W raporcie doceniono również postępy poczynione przez kraje kandydujące w dziedzinie świadczenia usług publicznych w sieci poprzez działania eGovernment. Lokalne i federalne rządy odgrywają w ten sposób ważną rolę jako najwięksi dostawcy usług, rozwijający lokalne, wielojęzyczne treści w sieci oraz nadający istotny impuls rozwojowi transakcji handlu elektronicznego poprzez inicjatywy zamówień publicznych online. W następnym etapie kraje kandydujące powinny zwrócić uwagę także na umożliwienie obywatelom, przedsiębiorstwom

i administracji możliwości dostępu do jednolitych, ogólnoeuropejskich usług elektronicznych. Stwierdzono, że w następnej fazie realizacji planu działań eEurope+ istotne będą ponadto następujące kwestie:

- zakończenie wdrażania dorobku prawnego Unii Europejskiej w szczególności w odniesieniu do handlu elektronicznego, ponieważ jest ono konieczne dla budowania zaufania w odniesieniu do realizacji transakcji przy użyciu Internetu;

- wprowadzenie alternatywnych metod dostępu do Internetu;

- wyposażanie szkół w komputery i przyłączanie ich do Internetu, połączone z wdrażaniem odpowiednich programów edukacyjnych i szkoleń dla nauczycieli;

- zwiększenie liczby publicznych punktów dostępowych w celu zapewnienia społeczeństwu większych możliwości udziału w społeczeństwie informacyjnym

- dalszy rozwój usług eGovernment i lokalnych treści w sieci. Rozbudowa usług eGovernment musi pozostać- jednym z priorytetów, ponieważ stanowi ona katalizator wdrażania społeczeństwa informacyjnego w krajach kandydujących.

Od czasu przyjęcia planu działań eEurope+ powstał szereg nowych wyzwań, zwłaszcza w dziedzinie cyber-przestępczości oraz bezpieczeństwa sieci i informacji. Ze względu na ważność tych kwestii, powinny zostać one uwzględnione w następnej fazie realizacji planu działań eEurope+.

Zgodnie z decyzję polityczną podjętą w Barcelonie, na szczycie w Sewilli 21 – 22 czerwca 2002 r. Komisja Europejska przedstawiła komunikat „eEurope 2005: An information society for All”. Przyjęcie tego komunikatu stanowiło oficjalną decyzję o kontynuowaniu inicjatywy eEurope.

Komisja Europejska wyciągnęła daleko idące wnioski z przebiegu realizacji poprzedniego planu działania oraz zmieniającego się otoczenia technicznego, ekonomicznego i społecznego.

W raporcie stwierdzono, iż wiele celów wyznaczonych przez inicjatywę eEurope 2002 zostało już osiągniętych, a realizacja pozostałych miała nastąpić do końca rok. W celu stworzenia gospodarki opartej na wiedzy eEurope 2002 skoncentrowała się na rozszerzeniu dostępności Internetu w Europie. Aby generować wzrost gospodarczy łączność musi przełożyć się na aktywność gospodarczą.

Postępy osiągnięte w ramach inicjatywy eEurope 2002 :

- Podwojona została penetracja Internetu w gospodarstwach domowych.

- Istnieją ramy dla realizacji polityki telekomunikacyjnej.

- Nastąpił spadek cen dostępu do Internetu, prawie wszystkie firmy i szkoły są podłączone do sieci.

- Europa posiada najszybszą sieć- łącz internetowych dla potrzeb badań naukowych.

- W dużym stopniu wdrożono ramy prawne dla handlu elektronicznego.

- Więcej usług administracji publicznej jest dostępnych online.

- Powstaje infrastruktura dla wdrożenia kart elektronicznych.

- Wskazówki odnośnie dostępu do sieci zostały przyjęte i rekomendowane we wszystkich krajach członkowskich.

Mając na uwadze kontynuację planu, w zdecydowanie większym stopniu Komisja zwróciła się w kierunku sektora prywatnego, bardzo ważnego partnera w realizacji nowych celów.

eEurope 2005 proponuje szereg konkretnych i kompleksowych rozwiązań. W dziedzinie kreowania popytu, działania w odniesieniu do e-administracji, e-zdrowia, e-edukacji oraz e-gospodarki będą stymulowały rozwój nowych usług. Założenia eEurope 2005 koncentrują się na użytkowniku. Celem strategii jest zwiększenie udziału obywateli w rozdziale korzyści płynących z nowoczesnej gospodarki, stworzenie im nowych możliwości rozwoju i podniesie ich umiejętności. eEurope ma dostarczyć narzędzi pomagających w integracji społecznej pod każdym względem. Jednym z najistotniejszych jest zapewnienie dostępności usług, szczególnie sektora publicznego, za pomocą różnych terminali (np. odbiornik TV czy telefon komórkowy).

Plan eEurope opisuje dwie grupy działań, które wzajemnie się uzupełniają. Z jednej strony kładzie nacisk na rozwój usług, aplikacji i treści dotyczących zarówno sektora publicznego jak i prywatnego, z drugiej strony porusza kwestie z dziedziny infrastruktury szerokopasmowej oraz bezpieczeństwa.

O pro-usługowym charakterze planu działania eEurope2005 świadczy zaproponowany układ specjalnych sfer jego zainteresowania. Do 2005 r. Unia Europejska powinna mieć:

a) e-administracja

- połączenia szerokopasmowe

- interoperatywność-

- interaktywne usługi publiczne

- zamówienia publiczne

- publiczne punkty dostępu do Internetu

- kultura i turystyka

b) e-learning (usługi z zakresu e-nauczania)

- połączenia szerokopasmowe

- program eLearning

- wirtualne kampusy dla studentów

- wspierany komputerowo system współpracy uniwersytetów i ośrodków badawczych

- odtwarzanie kwalifikacji niezbędnych dla społeczeństwa informacyjnego

c) usługi zdrowotne online (e-zdrowie)

- elektroniczne karty zdrowia

- sieci informacji dotyczących zdrowia

- usługi online w opiece zdrowotnej

- legislacja

- małe i średnie przedsiębiorstwa

- e-kwalifikacje

- interoperacyjność-

- zaufanie i bezpieczeństwo

- „firmy z domeną „.eu”

Osiągnięcie powyższego stanu będzie możliwe poprzez:

- powszechną dostępność- łączy szerokopasmowych po przystępnych cenach,

- bezpieczną infrastrukturę informatyczną usług,

- wzmocnienie konkurencyjności, interoperatywności oraz dostępu do rozmaitych sieci.

eEurope wskazuje również na dziedziny, w których sektor publiczny może wzbogacać dostarczane przez siebie usługi, nadając działaniom odnoszącym się do nich charakter priorytetowy. Wśród nich są następujące:

- połączenia szerokopasmowe dla administracji publicznej, szkół i placówek
służby zdrowia,

- interaktywne usługi publiczne powszechnie dostępne na multiplatformach,

- usługi służby zdrowia w sieci,

- przegląd regulacji prawnych odnoszących się do e-gospodarki,

- utworzenie sił szybkiego reagowania do spraw bezpieczeństwa sieciowego (Cyber Security Task Force).

Za jedno z ważniejszych zadań eEurope2005 uznaje monitorowanie rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Ustalone dla poprzedniego planu wskaźniki oceny powinny zostać zweryfikowane pod kątem ich dalszej przydatności. Wobec nowego układu planu działania eEurope2005 nie wyklucza się konieczności powstania nowych zestawów ocen. Stwierdza się także potrzebę oparcia badań społeczeństwa informacyjnego na narodowych urzędach statystycznych oraz Eurostacie. A podstawie doświadczeń z realizacji planu eEurope2002 jest potrzeba ściślejszego, bieżącego oddziaływania na przebieg inicjatywy eEurope oraz koordynowanie międzynarodowego jej wymiaru. W tym celu planowane jest powołanie, pod kierownictwem Komisji Europejskiej, specjalnego zespołu wysokiego szczebla, który spotykałby się dwa razy do roku i dyskutował w sprawach o znaczeniu strategicznym.

Podobnie jak pierwszy plan, eEurope2005 nie będzie posiadał własnych środków finansowych. Działania objęte jego zasięgiem stanowić będą przede wszystkim wysiłek krajów członkowskich, środowiska biznesu i obywateli. Istniejące programy wspólnotowe, a szczególnie IDA, IST, eTEN, eContent, realizować będą zadanie spójne z celami inicjatywy. Szczególnie oczekiwane jest partnerstwo firm prywatnych oraz stymulujące oddziaływanie rynku.

W planie znalazł się również temat rozszerzenia Unii Europejskiej. Zakłada się, że po zakończeniu realizacji planu eEurope+2003, nastąpi jego zbilansowanie, a jego wyniki umieszczone zostaną w raporcie pośrednim planu działania eEurope2005, planowanym jest na początek 2004 roku. Pojawiające się odniesienia do rozszerzenia UE dają pole do zabiegania o uczestnictwo w wybranych działaniach jeszcze przed rokiem 2004. Należą do nich:

- „Cyber Security Task Force” – organ, który ma rozpocząć- działanie w połowie 2003 roku,

- „eEurope2005 steering group” (grupa sterująca), która zostanie powołana i będzie działać- pod kierownictwem Komisji Europejskiej,

- opracowanie nowego zestawu wskaźników oceny dla planu eEurope 2005,

- przygotowanie stosownej legislacji umożliwiającej narodowym organom statystycznym regularne gromadzenie i analizowanie danych z obszaru społeczeństwa informacyjnego,

- programy wspólnotowe takie jak: IDA, eTEN, IST, eContent, eLearning, MODINIS, Multiannual Programme for Enterprise and Entrepreneurship.

 

W wielu krajach, w tym w Polsce, podstawowym problemem było i pozostaje nadal zapewnienie powszechnego dostępu do infrastruktury informacyjnej, przekazanie obywatelom wiedzy o tym jak można efektywnie korzystać z nowych możliwości, a ponadto stworzenie takiego "otoczenia gospodarczego", w którym możliwości techniczne szybko przekładają się na konkretne rozwiązania użytkowe. Problemy te wskazano po raz pierwszy opracowaniu PTI w 1991 roku. W raporcie z Pierwszego Kongresu Informatyki Polskiej sformułowano 10 zaleceń - istotnych dla rozwoju informatyzacji w Polsce. Inspiracją dla podejmowanych w Polsce działań było też studium "Europe and the Global Information Society: Recommendations to the European Council". Wskazano w nim na potrzebę współdziałania sektora publicznego i prywatnego w opracowaniu oraz w upowszechnianiu zastosowań infrastruktury informacyjnej.

W następstwie Europejskiej Konferencji Ministerialnej, która odbyła się w Warszawie w maju 2000 r. pod hasłem Społeczeństwo Informacyjne: przyśpieszanie integracji europejskiej, Sejm Rzeczpospolitej polskiej 14 lipca 2000 r podjął. uchwałę „w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce” (M.P. z 2000 r. Nr 22, poz. 448 ). Stwierdzono w niej, że obowiązujący system prawny i polityka Rządu nie stwarzały dostatecznych warunków, by w pełni wykorzystać możliwości rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Tym samym, Sejm uznał, że nowoczesne technologie, usługi i zastosowania usług telekomunikacyjnych, teleinformatycznych i multimedialnych mogą być katalizatorem rozwoju gospodarczego, zwiększać konkurencyjność gospodarki, tworzyć nowe miejsca pracy, sprzyjać rozwojowi demokracji, regionów, wspomagać nauczanie, ochronę zdrowia, dostęp do dóbr kultury. Są one również niezbędne dla zachowania gotowości obronnej, bezpieczeństwa państwa i obywateli oraz porządku publicznego. Sejm wezwał Rząd do przedstawienia w trybie pilnym do końca września 2000 r. założeń strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce. W szczególności zalecił uwzględnić w niej następujące zagadnienia:

a) zasady powszechnego dostępu i wykorzystania Internetu,

b) plan rozwoju edukacji informatycznej dzieci i młodzieży,

c) plan rozwoju edukacji informatycznej osób dorosłych, uwzględniający koniecznośćd) zdobywania nowych kwalifikacji w transformującej się gospodarce,

e) plany i priorytety rozwoju systemów teleinformatycznych w administracji, sprzyjające racjonalizacji wykorzystania środków budżetowych, a także usprawniające kontakty obywatela z urzędem oraz samorządnośćf) lokalną,

g) metodykę rozwoju systemów teleinformatycznych uwzględniających wymagania obronności i bezpieczeństwa państwa,

h) priorytety rozwoju systemów teleinformatycznych wspomagających system finansowy państwa,

i) działania podejmowane przez państwo dla rozwoju systemów teleinformatycznych dla potrzeb ośrodków naukowych i ośrodków uniwersyteckich,

j) system ostrzegania przed zagrożeniami związanymi z nadużyciami i przestępstwami z wykorzystaniem sieci teleinformatycznych i telekomunikacyjnych,

k) plan działań wspomagających wykorzystanie usług społeczeństwa informacyjnego:

dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

dla rozwoju wsi,

w ochronie zdrowia,

w zwiększaniu dostępności do dóbr kultury,

w transporcie,

w ochronie środowiska,

dla zwiększenia bezpieczeństwa obywateli i ochrony porządku

publicznego,

l) udział przedstawicieli Polski w międzynarodowych ustaleniach i działaniach standaryzujących zasady gospodarki elektronicznej.

Sejm zobowiązał Rząd do pilnego podjęcia prac legislacyjnych umożliwiających rozwój gospodarki elektronicznej, w tym jak najszybszego przesłania Sejmowi projektów odpowiednich ustaw regulujących kwestie dotyczące: tzw. podpisu elektronicznego, dokumentu elektronicznego, bezpieczeństwa informacji, kryptografii, ochrony interesów konsumenta, ochrony danych, bezpieczeństwa i zasad umów zawieranych za pomocą Internetu i sieci telekomunikacyjnych, a także kwestie podatkowe i dotyczące przepisów usprawniających detaliczny obrót towarowy z zagranicą.

W dniu 28 listopada 2000 r. Rada Ministrów przyjęła "Stanowisko w sprawie uchwały Sejmu RP z dnia 14 lipca 2000 r. w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce", oraz dokument programowy "Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce", przygotowany przez Komitet Badań Naukowych we współpracy z Ministerstwem Łączności. Przedstawiał on priorytetowe cele rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce i działania administracji rządowej konieczne dla ich osiągnięcia. Dokument ten, podobnie jak przygotowany na zlecenie Rady Europejskiej słynny Raport Bangemanna, miał również za zadanie zwiększyć wśród polityków świadomość problemów i wyzwań oraz szans i zagrożeń niesionych przez zachodzącą na świecie rewolucję informacyjną. Rząd wyraził nadzieję, że współpraca przy tworzeniu podwalin społeczeństwa informacyjnego odbywać się będzie przy poparciu wszystkich opcji politycznych. Jednocześnie Rada Ministrów zobowiązała się do podjęcia szeregu działań mających na celu przyspieszenie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Jednym z nich było zobowiązanie Ministerstwa Łączności do opracowania dokumentu "ePolska - Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001-2006", na wzór podjętej przez UE inicjatywy eEurope. Zadanie to Ministerstwo wykonało poprzez zebranie strategii cząstkowych wszystkich zainteresowanych resortów i opracowanie na ich podstawie planu działania.

W odpowiedzi na inicjatywy europejskie, 11 września 2001 r. Rada Ministrów przyjęła dokument “ePolska – Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce w latach 2001 – 2006”, stosujący podejście planu działań “eEurope+” z przeznaczeniem do corocznej aktualizacji. Dokument ten przedstawia analizę potrzeb w sferze dostępu do informacji, jej zakresu, środków jej przekazywania i udostępniania oraz nakładów niezbędnych dla osiągnięcia określonych w planie działań celów.

W planie działania Rada Ministrów zaznaczyła, że: „U progu XXI wieku Polska staje przed ogromem wyzwań natury społecznej i technologicznej. Od sprostania im zależy pozycja konkurencyjna kraju na arenie międzynarodowej, zapewnienie materialnego dobrobytu polskich rodzin, umocnienie ich samodzielności ekonomicznej oraz wzrostu poczucia bezpieczeństwa. Kluczowym zadaniem dla Polski jest włączenie się w proces budowy ery informacyjnej poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii społeczeństwa informacyjnego, stwarzanie warunków dla zapewnienia bezpośredniego dostępu do informacji, kształtowanie świadomości społeczeństwa oraz rozwijanie jego potencjału intelektualnego i gospodarczego. Ze względu na proces integracji ze strukturami Unii Europejskiej pojawia się potrzeba dostosowania polskich rozwiązań i standardów do kształtującego się nowoczesnego społeczeństwa opartego na technikach informacyjnych”.

Działania, jakie podejmie Rząd RP w ramach realizacji panu ePolska na wiele lat określą pozycję Polski w nowoczesnej Europie. Wiążą się one nie tylko z przemianami społeczno-gospodarczymi w Polsce, ale również z naszymi przygotowaniami do integracji z Unią Europejską.

Plan działań budowy społeczeństwa informacyjnego zakłada osiągnięcie następujących głównych celów:

Przygotowanie społeczeństwa polskiego do szybkich przemian technologicznych, społecznych i gospodarczych związanych z tworzeniem się społeczeństwa informacyjnego.

Dostosowanie regulacji prawnych do wymagań szybkiego postępu technologicznego i ery społeczeństwa informacyjnego.

Przygotowanie społeczeństwa polskiego do wyzwań nowego rynku pracy i nowych metod pracy.

Dostosowanie gospodarki narodowej do wymagań globalnej gospodarki elektronicznej poprzez wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych.

Stworzenie przejrzystych i przyjaznych obywatelowi struktur administracji publicznej na miarę otwartego społeczeństwa informacyjnego za pomocą narzędzi wykorzystujących technologie informacyjne i komunikacyjne.

Stworzenie warunków dla trwałego i zrównoważonego rozwoju regionalnego z uwzględnieniem nowoczesnych technik społeczeństwa informacyjnego.

Wzrost innowacyjności gospodarki w celu poprawy jej konkurencyjności.

Zapewnienie wsparcia dla gospodarki elektronicznej przez zaplecze naukowe w celu lepszego wykorzystania szans, jakie oferuje model społeczeństwa informacyjnego.

Szeroka promocja kultury polskiej.

Realizacja wyznaczonych celów powinna odbywać się poprzez:

odpowiednie dostosowanie regulacji prawnych i doprowadzenie do ich szybkiego wdrożenia,

koordynowanie działań podmiotów wszystkich szczebli sektora publicznego,

stymulowanie działań sektora prywatnego i organizacji pozarządowych zgodnie z zasadą subsydiarności,

określenie wskaźników służących do rozliczania i weryfikacji realizowanych działań,

inicjowanie działań wymagających użycia środków publicznych.

Podczas realizacji niniejszego planu Komitet Badań Naukowych ma za zadanie systematycznie (kwartalnie) opracowywać raporty o stopniu zaawansowania prac oraz udostępniać je zaangażowanym jednostkom administracji publicznej i innym zainteresowanym podmiotom. Weryfikacja celów i aktualizacja planów ma odbywać się corocznie i leży w gestii Ministra ds. łączności. A oto jak zostały podzielone powyższe cele w dokumencie e Polska:

a) silna konkurencja w sektorze telekomunikacyjnym,

b) rozwój sieci teleinformatycznych, telefonii stacjonarnej, komórkowej, satelitarnej, usług internetowych oraz innych nowych technik przekazu,

c) wspieranie taniego dostępu do nowoczesnych form usług.

W styczniu 2001 weszła w życie ustawa Prawo Telekomunikacyjne. Usunęła ona szereg ograniczeń i przepisów hamujących rozwój konkurencji, podjęto działania mające na celu zwiększenie konkurencji na rynku telekomunikacyjnym.

a) powszechny, tańszy i szybszy dostęp do zasobów Internetu,

b) szybki Internet dla naukowców,

c) ogólnodostępne centra – poczty, biblioteki, urzędy, szkoły, telecentra,

d) współudział samorządów w zwiększeniu liczby punktów dostępu do sieci,

e) bezpieczeństwo sieci,

f) wolne oprogramowanie.

Jednym z głównych celów działań Rządu jest zagwarantowanie obywatelom powszechnego dostępu do informacji. Podstawą tych działań jest art. 54 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, który gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Dnia 6 września 2001 r. Sejm uchwalił ustawę o dostępie do informacji publicznej, która daje obywatelom prawo do niezwłocznego uzyskania informacji, zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.

a) edukacja w erze cyfrowej (nasycenie szkół publicznych sprzętem komputerowym z dostępem do sieci, przygotowanie kadry dydaktycznej),

b) praca zawodowa w gospodarce opartej na wiedzy (rozwój nowych zawodów, wzrost zatrudnienia, ograniczenie bezrobocia),

c) powszechny udział w gospodarce opartej na wiedzy,

d) polskie zasoby kultury w sieciach globalnych (opracowanie Portalu Kultury Polskiej oraz Krajowej Informacji O Serwisach Kulturalnych - KIOSK®).

gospodarka elektroniczna (wprowadzenie niezbędnych regulacji prawnych, tworzenie mechanizmów i struktur rozwoju,

administracja publiczna online (stworzenie przejrzystego i przyjaznego dla obywatela systemu komunikacji z administracją),

sądownictwo i Prokuratura w sieci (modernizacja systemu rejestrów sądowych (CORS), oraz prokuratury (SIP),wprowadzenie systemów informatycznych w sądach,

teleinformatyka w Policji (wsparcie dla służb Policji w wykorzystaniu technologii informacyjnych i komunikacyjnych, wzmocnienie współpracy międzynarodowej w walce z przestępczością zorganizowaną),

ochrona zdrowia online (wykorzystanie informacji dla ochrony zdrowia i profilaktyki zdrowotnej),

integracja społeczna online (rola Internetu w rehabilitacji i organizacji pomocy osobom niepełnosprawnym),

inteligentne systemy wspomagania transportu.

a) zapewnienie powszechnego dostępu do usług telekomunikacyjnych na obszarach wiejskich,

b) rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej - bazą techniczną dla wprowadzania elementów nowej gospodarki,

c) inwestycje infrastrukturalne i telepraca – szansą na restrukturyzację zawodową i zmniejszenie bezrobocia,

d) wspieranie inicjatyw samorządów lokalnych.

 

 

 

 

 

 

Powyższy wykres przedstawia procentowe zróżnicowanie gospodarstw posiadających dostęp do Internetu. Telekomunikacja jest skutecznym narzędziem w niwelowaniu barier dzielących obszary wiejskie (w większości przypadków o wysokim bezrobociu strukturalnym) od obszarów zurbanizowanych. „Niezwykle istotne jest ułatwienie dostępu placówkom oświatowym i kulturalnym – zwłaszcza na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze - do nowych technik przekazu, w tym do Internetu, stymulowanie procesu restrukturyzacji zawodowej na wsi (dzięki telepracy), zmniejszenie bezrobocia poprzez inwestycje infrastrukturalne. Według danych Banku Światowego zainwestowanie 1 dolara w teleinformatykę powoduje zainwestowanie 10 dolarów w inne działy gospodarki, a sama sprawna sieć telekomunikacyjna powoduje wzrost produktu narodowego brutto o 1 %”.

programy mediów publicznych na wszystkich platformach cyfrowych,

uruchomienie do 2002 roku emisji stałej cyfrowych programów radiofonicznych i telewizyjnych,

dostęp do informacji i dóbr kultury - z zachowaniem zasad pluralizmu, różnorodności regionalnej, kulturowej, światopoglądowej i etnicznej,

stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynku mediów cyfrowych, nadawców i operatorów niepublicznych,

poprawa jakości przekazów audiowizualnych.

a) rozbudowa i unowocześnienie infrastruktury informatycznej nauki,

b) wytworzenie i przetestowanie pilotowych usług i aplikacji dla dalszych wdrożeń,

c) PIONIER (– dostęp do zaawansowanej infrastruktury sieciowej, utworzenie krajowej infrastruktury szerokopasmowej sieci administracji rządowej i samorządowej, udział w programach ramowych UE.

Z uwagi na złożony charakter prowadzonych działań, konieczna stała się ich koordynacja na poziomie strategicznym. Uznano, iż zapewnienie sprawnej transformacji do elektronicznej gospodarki i rozwoju społeczeństwa informacyjnego, wymaga harmonijnej i skoordynowanej aktywności we wszystkich obszarach życia społeczno - gospodarczego i politycznego. W dniu 21 grudnia 2001 r. Sejm przyjął ustawę zmieniającą ustawę o działach administracji rządowej, wprowadzającą nowy dział administracji rządowej pod nazwą “informatyzacja”. Przepisy dotyczące tego działu weszły w życie 1 lipca 2002 r. Dział “informatyzacja” obejmuje m.in. sprawy infrastruktury informatycznej, systemów i sieci, edukacji informatycznej, aplikacji informatycznych na rzecz społeczeństwa informacyjnego oraz współpracy międzynarodowej w dziedzinie informatyzacji.

Od momentu wprowadzenia społeczeństwa informacyjnego w krąg zainteresowań kół rządowych, podjęto prace legislacyjne, mające na celu uporządkowanie podstawowych dziedzin dla rozwoju SI w Polsce i dostosowanie ich do wymogów prawa unijnego. Do najważniejszych prac legislacyjnych dotyczących problematyki „SI” zakończonych w 2001 r. należą:

Dostosowanie przepisów ustawy do wymogów Dyrektywy 95/46/EWG Parlamentu Europejskiego oraz Rady z 24 października 1995 r. o ochronie osób w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych.

Dostosowanie prawa polskiego do Dyrektywy 96/9/WE z 11 marca 1996 r. o ochronie prawnej baz danych.

Implementacja postanowienia Dyrektywy 1999/93/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnotowych warunków ramowych dotyczących podpisu elektronicznego.

Wyposażenie obywateli w prawo do niezwłocznego uzyskania informacji, zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych (wgląd do dokumentów urzędowych, dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów itp.)

Ustawa nakłada na władze publiczne i inne podmioty wykonujące zadania publiczne obowiązek udostępnienia takich danych.

Rok bieżący przyniósł również wydarzenia dużej wagi. 16 stycznia 2003 r. Senat Rzeczpospolitej podjął uchwałę w sprawie niezbędnych działań mających na celu przygotowanie Polski do globalnego społeczeństwa informacyjnego.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej stwierdził, że „Polska stojąc w obliczu wyzwań dwóch fundamentalnych transformacji - integracji z Unią Europejską oraz włączenia się do globalnego społeczeństwa informacyjnego, musi w jednakowym stopniu przygotować się do sprostania im obu. Pierwsze wyzwanie to w istocie nadrabianie narosłych opóźnień cywilizacyjnych w stosunku do Zachodniej Europy, drugie natomiast będzie określać szanse Polaków w przyszłości.” (Mon. Pol. Nr 6, poz. 74)

Uznano, że system edukacji odgrywa kluczową rolę w procesie transformacji. Od odpowiedniego przygotowania obywateli będzie zależeć zdolność przystosowania Polski do wymagań elektronicznej gospodarki i globalnego rynku. System edukacji powinien przygotowywać ludzi do poruszania się na światowym rynku pracy, dostępnym m.in. przez Internet, do innowacyjności i przedsiębiorczości, do otwartości na przedstawicieli innych kultur. Senat ostrzegł, że nie można dopuścić, by polskie społeczeństwo znalazło się w grupie tych, którzy nie nadążają za rozwojem. Zwrócił się do Rządu o przedstawienie do końca marca 2003 r. programu na rzecz zapewnienia możliwości ustawicznego kształcenia się, między innymi z wykorzystaniem nauczania na odległość oraz harmonogramu działań zmierzających do:

- wyposażenia wszystkich szkół oraz bibliotek publicznych w multimedialny sprzęt komputerowy z dostępem do Internetu,

- permanentnego szkolenia i doskonalenia nauczycieli i bibliotekarzy w zakresie posługiwania się nowymi technologiami w dydaktyce,

- uwzględnienia dydaktyki opartej na nowych technologiach przekazu w programach wszystkich przedmiotów szkolnych i akademickich,

- zapewnienia dorosłym możliwości zdobywania nowych umiejętności dzięki zdolności posługiwania się komputerem i Internetem,

- utworzenia ogólnodostępnych edukacyjnych zasobów informacyjnych w Internecie w języku polskim,

- zapewnienia niskich kosztów dostępu do infrastruktury komunikacyjnej, jak i samej informacji, tak, aby nie stanowiły one bariery w rozwoju człowieka i całego społeczeństwa.

Senat wyznaczył zadania dla poszczególnych ministerstw i wskazał na konieczność stałego monitorowania i korygowania przygotowań Polski do wyzwań globalnego społeczeństwa informacyjnego. W tym celu i ze względu na interdyscyplinarność problemów, potrzebne będzie stworzenie skutecznego mechanizmu międzyresortowej współpracy w Rządzie, a także współdziałanie Rządu ze szkołami wyższymi i samorządami lokalnymi wszystkich szczebli.

7 lutego 2003 r. Senat zaakceptował bez poprawek ustawę umożliwiającą utworzenie Ministerstwa Nauki i Informatyzacji w ramach reorganizacji Komitetu Badań Naukowych. Rządowy projekt wcześniej pozytywnie zaopiniowała Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży. Ministerstwo rozpoczęło działalność 1 kwietnia br. W gestii nowego ministerstwa znajdzie się utworzony przez rząd dział administracji państwowej ds. informatyzacji. Do zadań ministerstwa należy koordynowanie działań związanych z programem informatyzacji kraju - wspomaganie edukacji informatycznej, tworzenie elektronicznej administracji i udostępnianie przez Internet jak największej liczby usług publicznych. Jednym z priorytetów będzie tworzenie serwisów internetowych umożliwiających zdalny kontakt obywatela z urzędem - Wrota Polski. W ramach tej inicjatywy prowadzony jest m.in. krakowski pilotażowy projekt rozliczania się z drogą elektroniczną z urzędem skarbowym.

W ramach nowego ministerstwa utworzono Departament Promocji Społeczeństwa Informacyjnego. Głównym zadaniem DPI jest wskazanie kierunków rozwoju społeczeństwa informacyjnego, projektowanie prawnych, organizacyjnych i technologicznych podstaw jego rozwoju. Duży nacisk w swoich działaniach DPI kładzie na rozwój współpracy międzynarodowej, realizowanej poprzez uczestnictwo w światowych i europejskich programach z zakresu informatyzacji. Obecnie prace prowadzone są nad projektem Ustawy o informatyzacji działalności organów władzy publicznej, powiększaniem zbiorów niedawno powstałej Polskiej Biblioteki Internetowej, a także budową megasystemu pod nazwa Wrota Polski, dzięki któremu za pośrednictwem Internetu obywatel będzie miał dostęp do urzędów administracji publicznej przez całą dobę.

Serwis internetowy departamentu (www.informatyzacja.gov.pl) zawiera informacje dotyczące zadań i projektów realizowanych przez departament, a także opis celów i kierunków rozwoju międzynarodowych programów związanych z budową społeczeństwa informacyjnego, m.in. eEurope, e- Content, 6. Program Ramowy, JHLC, NeDAP czy e-Safe. DPI udostępnia specjalne forum dyskusyjne, gdzie każdy z odwiedzających może zadawać pytania, wyrazić zdanie na temat strony oraz pracy departamentu. Uzyskiwanie aktualnych informacji dotyczących społeczeństwa informacyjnego, umożliwia Newsletter. Dodatkowo na stronie DPI przeprowadzane są interaktywne sondaże, dzięki którym pracownicy departamentu będą mogli poznać opinie społeczeństwa w realizowanych przez siebie przedsięwzięciach. Plan zadań realizowanych przez Departament obejmuje:

- prace projektowe budowy rządowego systemu eGovernment pod nazwą "Wrota Polski",

- portal administracji publicznej - gov.pl – pilotaż,

- dofinansowanie lokalnych systemów eGovernment,

- przygotowanie standardów obiegów dokumentów i danych dla potrzeb administracji publicznej,

- promocja Społeczeństwa Informacyjnego,

- wsparcie dla tworzenia polskich zasobów edukacyjnych Internetu, w tym Polskiej Biblioteki Internetowej.

Opis projektów realizowanych przez Departament Promocji Społeczeństwa Informacyjnego:

eGovernment, czyli rząd i urząd elektroniczny. Głównym celem projektu jest umożliwienie obywatelowi załatwienia za pośrednictwem Internetu swoich codziennych spraw, bez potrzeby udawania się do urzędu. Zakłada się utworzenie jednego miejsca do kontaktu i załatwiania spraw z urzędami, dzięki któremu obywatel, za pośrednictwem Internetu, będzie miał dostęp do urzędu przez całą dobę, siedem dni w tygodniu.

Trwają przygotowania do budowy megasystemu pod nazwą "Wrota Polski". Jego funkcją będzie wystawienie do postaci online wszystkich dysponujących zapleczem informatycznym serwisów administracji państwowej. Podstawowe założenia projektu "Wrota Polski":

a) usprawnienie przepływu informacji do obywatela,

b) zapewnienie możliwości załatwiania spraw pomiędzy obywatelem, podmiotem gospodarczym a rządem drogą elektroniczną,

c) wymiana informacji pomiędzy urzędami,

d) możliwośće) składania za pośrednictwem Internetu wniosków o wydanie dokumentów takich, jak dowód osobisty, prawo jazdy, paszport, czy dowód rejestracyjny,

f) ułatwienie dostępu do danych medycznych i ubezpieczeniowych.

Dzięki temu projektowi obywatel bez wychodzenia z domu będzie mógł rozliczyć się z podatku dochodowego od osób fizycznych, wypełnić PIT, złożyć wniosek o dowód osobisty, prawo jazdy, a nawet dokonać wszelkich formalności związanych z założeniem firmy.

Projekt "Wrota Polski" jest pierwszą próbą praktycznej realizacji zaleceń Unii Europejskiej ogłoszonych w programie "eEurope 2005".

21 grudnia 2002 r miała miejsce uroczysta inauguracja Polskiej Biblioteki Internetowej. W obecności zaproszonych gości i dziennikarzy pierwszego uroczystego kliknięcia dokonał patron PBI - Prezes Rady Ministrów Leszek Miller.

Obecnie www.pbi.edu.pl oferuje swoim użytkownikom 150 pozycji, głównie lektur szkolnych oraz dzieł polskiej literatury klasycznej. Wkrótce zbiory zostaną wzbogacone o kolejne publikacje. Docelowy katalog PBI będzie obejmował podręczniki szkolne i akademickie, publikacje przeznaczone dla osób niewidomych, rękopisy muzyczne, pozycje kartograficzne, dzieła malarstwa, grafiki, fotografii oraz czasopisma i periodyki naukowe. Stworzone zostaną działy filmów naukowych i dokumentalnych, dział zasobów muzealnych oraz katalog zapisów spektakli teatralnych. Korzystanie z publikacji zamieszczonych na stronach internetowych PBI jest bezpłatne. Wkrótce stworzony zostanie katalog dzieł dostępnych odpłatnie, zgodnie z wolą właścicieli praw autorskich.

Podstawowym celem stworzenia PBI jest wyrównanie szans dostępu do wiedzy osobom mieszkającym w małych miastach, wsiach i innych regionach oddalonych od ośrodków akademickich i kulturalnych, dla których komputer z dostępem do Internetu jest często jedyną szansą kontaktu ze zdobyczami nauki i kultury. Studentom i naukowcom, PBI pozwoli na szybkie i efektywne zgromadzenie niezbędnej bibliografii, a Polakom mieszkającym za granicą umożliwi utrzymywanie kontaktu z krajem, jego tradycją i kulturą oraz bogatym dorobkiem literackim i naukowym.

3. Społeczeństwo Informacyjne.

Programy poświęcone społeczeństwu informacyjnemu mają na celu podniesienie świadomości społecznej w Europie, optymalizację korzyści społeczno-ekonomicznych płynących ze stworzenia takiego społeczeństwa oraz zwiększenie roli Europy w kontekście globalnym. Administracja państwowa poprzez prowadzone projekty i programy stara się stymulować proces tworzenia się społeczeństwa informacyjnego. Podstawowymi warunkami, które muszą być spełnione, aby społeczeństwo można było uznać za informacyjne, jest rozbudowana nowoczesna sieć telekomunikacyjna, która swoim zasięgiem obejmowałaby wszystkich obywateli oraz rozbudowane zasoby informacyjne dostępne publicznie. Ważnym aspektem jest również kształcenie społeczeństwa w kierunku dalszego rozwoju, tak by wszyscy mogli w pełni wykorzystywać możliwości, jakie dają środki masowej komunikacji i informacji.

10 marca 2003 roku Urząd Komitetu Badań Naukowych przedstawił „Strategię Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska”. W strategii wskazano sposób, w jaki zostanie przeprowadzona przemyślana i skoordynowana informatyzacja kraju, uwzględniono cele i zadania inicjatyw przedstawianych i wdrażanych przez struktury Unii Europejskiej, projekty za koordynację, których odpowiada minister, a także wskazuje na obszary zagadnień, które w ramach realizacji strategii tworzone i wdrażane będą przez poszczególne ministerstwa. Nawiązując do założeń Strategii Lizbońskiej oraz Planów Działania eEurope w strategii wyodrębniono cztery obszary o najważniejszych dla Polski celach takich jak powszechny Internet szerokopasmowy dla szkół, „Wrota Polski”, polskie treści w Internecie oraz powszechna edukacja informatyczna.

W założeniu Strategii informatyzacja kraju ma stać przyczyną, a nie efektem wzrostu gospodarczego Polski. Dokument stwierdza, że upowszechnienie wykorzystania Internetu pozwoli na korzystanie z usług publicznych przeniesionych na platformę elektroniczną i pozwoli na zwiększenie efektywności administracji publicznej. „Informatyzacja stanie się także narzędziem wyrównania szans grup społecznych, dzisiaj wykluczonych z dostępu do wielu informacji i usług, włączając je do grona beneficjentów przemian technologicznych i gospodarczych, a część z nich także do grupy aktywnie uczestniczących w tworzeniu większej części dochodu narodowego. Powszechna informatyzacja umożliwi także osobom zmuszonym do zaniechania pracy zawodowej z przyczyn rodzinnych lub oddalenia od ośrodków przemysłu i usług, podjęcie pracy w domu i na odległość”.

"Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska" jest typowym dokumentem strategicznym z wyraźnie określonymi celami, środkami i miernikami (tzw. benchmarkami) postępu tych prac. W tym sensie jest to pierwszy dokument polskiej administracji w pełni zgodny z założeniami, metodologią oraz obecnym stanem zaawansowania prac nad inicjatywami Unii Europejskiej budowy społeczeństwa informacyjnego.

Inicjatywa eEurope zdominowała działania instytucji europejskich w obszarze tematyki społeczeństwa informacyjnego. Wiele innych przedsięwzięć, nawet o dłuższym rodowodzie, jak np. IDA czy IST zostało podporządkowywanych strategicznym celom inicjatywy. Akcje i programy wspólnotowe uznaje się za jedno z narzędzi realizacji polityki prowadzonej przez Unię Europejską. Docierają one bezpośrednio do zainteresowanych środowisk, wywołują konkretne działania, stymulują rozwój w przypisanych im obszarach zagadnień. Uczestniczą w nich kraje, regiony, instytucje oraz zwykli mieszkańcy Europy. Oto kilka z nich:

Inicjatywa „Go Digital” wywodzi się z wcześniejszych działań Komisji Europejskiej mających na celu aktywizację małych i średnich przedsiębiorstw oraz nawiązuje do planu działania eEurope2002. W Europie funkcjonuje ponad 19 milionów małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). W niektórych krajach UE stanowią one prawie 99% wszystkich przedsiębiorstw. Generują one znaczący procent dochodu narodowego, oferują największą liczbę miejsc pracy, są kolebką przedsiębiorczości. Aktualne przeobrażenia na rynku nowej ekonomii mogą stać się zagrożeniem lub ogromną szansą dla MiŚP. Zagrożeniem, gdyż przechodzące na metody elektronicznej gospodarki wielkie koncerny, handel oraz administracja mogą z czasem wykluczyć te firmy, które nie wprowadzą nowych zasad współpracy, nie będą widoczne elektronicznie. Szansą, gdyż otwiera się ogromny rynek, do którego dotrzeć można przy minimum nakładów, będąc jednak z nim w kontakcie. Model B2B to „Być albo nie Być” dla małych i średnich przedsiębiorstw. "Go Digital", poprzez skoordynowane, sieciowe działania na rzecz wymiany doświadczeń, najlepszej praktyki, gotowości do prowadzenia handlu metodą elektroniczną, wdrożenia systemu ocen, uruchomienia centrów referencyjnych, ma za zadanie pomóc małym i średnim przedsiębiorstwom we wprowadzeniu elektronicznej gospodarki do ich strategii biznesowych.

IDA jest jednym ze starszych Programów Wspólnotowych. Jej historia sięga 1995 roku, kiedy to wraz z rozwojem instytucjonalnym Unia Europejska zadecydowała o stworzeniu aparatu wymiany informacji w obrębie jej instytucji oraz administracji krajów członkowskich. W roku 1999 zapoczątkowana została II faza IDA (stąd IDA II).Misją Programu IDA II (Interchange of Data between Administrations - wymiana danych pomiędzy administracjami) jest wspieranie implementacji polityki i działalności Wspólnot poprzez koordynację procesu tworzenia transeuropejskich sieci telematycznych pomiędzy administracjami. Wszędzie tam gdzie niezbędna jest wymiana danych w skali europejskiej, Program IDA jest zarazem narzędziem niezbędnego re-engineeringu procesów biznesowych administracji.

Program IDA odgrywa szczególną rolę w procesie akcesji Polski do Wspólnot Europejskich: Istotnym aspektem akcesji jest bowiem konieczność przyłączenia administracji krajowej do wspólnotowych sieci teleinformatycznych. W UE funkcjonuje szereg wydzielonych sieci transmisji danych między administracjami krajów członkowskich i administracją Wspólnot. Są to sieci dla obszarów merytorycznych Wspólnot (tzw. sektorów) realizujących praktycznie zapisy szeregu Dyrektyw, które Polska musi spełnić wraz z akcesją do Unii Europejskiej. Innymi słowy, przejmując acquis communautaire, Polska musi uruchomić wspomniane systemy w administracji. 25.02.2003 w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie, odbyło się Seminarium "IDA Information Day", na którym zaproszeni przedstawiciele Zespołu IDA Komisji Europejskiej przybliżyli przedstawicielom administracji specyfikę Programu.

Program Ramowy jest narzędziem Unii Europejskiej, za pomocą którego finansuje ona badania w Europie. Program, przygotowywany jest przez Komisję Europejską, zatwierdzany jest wspólnie przez Radę i Parlament Europejski.

26 czerwca 2002 roku, w Luksemburgu Rada i Parlament Unii Europejskiej przyjęły dokumenty zatwierdzające strukturę, zasady finansowania i uczestnictwa, a także tematykę 6 Programu Ramowego. Głównym celem 6 Programu Ramowego, w odróżnieniu od poprzednich Programów Ramowych, jest tworzenie Europejskich Obszarów Badawczych (European Research Area - ERA). ERA jest wizją europejskiej nauki w przyszłości.

Wśród priorytetów tematycznych 6 Programu Ramowego znajdują się m.in. biotechnologie dla zdrowia człowieka (BIO), technologie społeczeństwa informacyjnego (IST), aeronautyka i przestrzeń kosmiczna (AERO), jakość i bezpieczeństwo żywności (FOOD), energia (ENE), transport (TRA), zmiany globalne (ECO) oraz obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy (SOC).

Całkowity budżet 6. Programu Ramowego wynosi 17,5 mld €, z czego największa część będzie przeznaczona na program "Ukierunkowanie i integracja badań Wspólnoty Europejskiej".

W 6 Programie Ramowym może wziąć udział każda osoba prawna, uczelnie, ośrodki badawcze, przedsiębiorstwa, stowarzyszenia, izby, instytucje z krajów członków Unii Europejskiej, z krajów stowarzyszonych oraz z krajów trzecich (na specjalnych warunkach), Europejskie organizacje badawcze, a także instytucje spoza Europy (także na specjalnych warunkach).

The Northern eDimension - program współpracy państw bałtyckich w zakresie budowy społeczeństwa informacyjnego i rozwoju technologii informatycznych, zainicjowany i koordynowany przez Radę Państw Morza Bałtyckiego (CBSS). W ramach tej organizacji opracowano "The Northern eDimension Action Plan", jako inicjatywę komplementarną do działań w zakresie społeczeństwa informacyjnego w Unii Europejskiej i państwach kandydackich. Głównym celem NeDAP jest rozszerzenie transgranicznej współpracy zmierzającej do rozwoju regionalnego, szczególnie w zakresie IT oraz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie. The Northern eDimension Action Plan zawiera 7 rozdziałów (action lines):

Głównym celem w tej dziedzinie jest demokratyzacja procesu uczenia, lepszej

i wydajniejszej ochrony zdrowia oraz łatwiejszego dostępu do informacji i zasobów wiedzy, poprzez rozwój regionalnych projektów rozbudowy aplikacji i wykorzystania sieci dla usług nauczania na odległość, telemedycyny i bibliotek elektronicznych.

2) ICT Security - rozwój wykorzystania podpisu elektronicznego w handlu trans-granicznym jako środka umacniającego pewność i bezpieczeństwo obrotu oraz umożliwiającego ustanowienie niezawodnej i godnej zaufania formy kontaktów z administracją (eGovernment).

3) eSkills - odpowiednie wykształcenie kadry, która sprosta wymaganiom nowej ekonomii. Ma to nastąpić przez rozwój centrów szkoleniowych w Północno-Zachodniej Rosji i państwach kandydujących oraz wykorzystanie środków wirtualnych dla ułatwienia absolwentom pracy w przemyśle.

4) eCommerce - rozwój i promocja inicjatywy UE "Go Digital" dla małych i średnich przedsiębiorstw w basenie Morza Bałtyckiego.

5) eGovernment - działania w zakresie ustalania wspólnej praktyki w ramach eGovernment oraz bazy działań w tej sferze usprawnienia współpracy ponadgranicznej i rozwoju nowych usług.

6) Indicators - współpraca w zakresie wprowadzenia zharmonizowanych wskaźników wykorzystania technologii informatycznych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w krajach członkach Rady Państw Morza Bałtyckiego oraz publikacji wyników badań w tym zakresie.

7) eEnvironment - używanie Internetu jako narzędzia w prowadzeniu polityki ochrony środowiska i podejmowaniu decyzji, zapewnienie wzrastającego dostępu do informacji o środowisku, budowanie płaszczyzn do dialogu, wzmocnionego wglądu i uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji i "wizualizacji" lokalnych inicjatyw dotyczących ochrony środowiska. Budowanie kompetencji i nauka są kluczowymi warunkami wstępnymi w związku z rozwojem trwałego społeczeństwa wiedzy.

Joint High Level Committee (Połączony Komitet Wysokiego Szczebla) powołany został na trzecim Forum Społeczeństwa Informacyjnego państw Unii Europejskiej i państw Europy Środkowej i Wschodniej. JHLC po raz pierwszy spotkał się 8 kwietnia 1998 r. Początkowo zajmował się przeglądem stopnia wdrażania konkluzji i rekomendacji Forum w państwach UE

i CEEC. Obecnie Wspólny Komitet Wysokiego Szczebla prowadzi ogólną koordynację wdrażania planu działań eEurope+.

Zgodnie z postanowieniami KIE z dnia 28 marca 2000 r. do stałego reprezentowania Polski w pracach JHLC został zobowiązany minister właściwy do spraw nauki i minister właściwy do spraw łączności. Grupa Robocza ds. Statystyki (SWG = Statistical Working Group), w której skład wchodzą eksperci z krajowych urzędów statystycznych i ministerstw odpowiedzialnych za rozwój technologiczny z krajów kandydujących, została utworzona w celu nadzorowania zbierania i analizy danych dostarczanych przez kraje kandydujące. Grupa ta, wspomagana również przez Eurostat oraz przez naukowców ze Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej, przekazuje raporty bezpośrednio JHLC.

eContent to wieloletni program wspólnotowy służący stymulacji rozwoju i wykorzystywaniu europejskich treści informacyjnych w postaci cyfrowej w sieciach globalnych oraz promocji zróżnicowania językowego w społeczeństwie informacyjnym. Początkowo przeznaczony dla państw członkowskich Unii Europejskiej, został otwarty na mocy decyzji 2001/48/EC Rady Unii Europejskiej z dnia 22 grudnia 2000 r. i wszedł w życie z dniem publikacji w dzienniku urzędowym UE w dniu 18 stycznia 2001 r. Program eContent uznany został za jeden z elementów realizacyjnych planu działania "eEurope 2002 - An Information Society for All".

Program działania eContent realizowany jest w trzech liniach tematycznych:

Poprawa dostępności oraz rozszerzenie zakresu wykorzystywania informacji

sektora publicznego.

Celem podejmowanych działań jest stworzenie mechanizmów współpracy sektora publicznego i prywatnego, określenie zasad prawnych dzielenia się informacjami na skalę międzynarodową oraz utworzenie wspólnych zasad gromadzenia informacji.

2) Intensyfikacja produkcji treści informacyjnych osadzonych w wielojęzycznym oraz wielokulturowym otoczeniu.

Różnorodność językowa uznawana jest przez UE za dziedzictwo kulturowe, podlegające ochronie i wymagające promocji. Możliwość swobodnego wyboru języka publikowanych treści informacyjnych wymaga ścisłej współpracy między producentami treści, a producentami rozwiązań lingwistycznych. W związku z powyższym również tworzone strony internetowe powinny od początku powstawać w wersjach wielojęzycznych.

3) Zwiększenie dynamiki rynku produkcji treści w postaci cyfrowej.

Aby przeciwdziałać rozdrobnieniu rynku, podejmowane są akcje na rzecz ułatwienia dostępu do kapitału, ujednolicenia zasad handlu treścią informacyjną, tworzenia wizji rozwoju i tendencji rynkowych. Pozytywny wpływ powinna mieć również komercjalizacja tego rynku.

W dniu 25 lipca 2001 roku Komitet Integracji Europejskiej podjął decyzję o powierzeniu Ministrowi Nauki koordynacji prac związanych z udziałem Polski w programie eContent, a Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie roli punktu kontaktowego programu. 1 czerwca 2002 r. Polska przystąpiła do programu eContent. 15 listopada 2002 Komisarz ds. Społeczeństwa Informacyjnego Erkki Liikanen podpisał Memorandum of Understanding. Tym samym polskie instytucje i przedsiębiorstwa mogą zgłaszać propozycje projektów.

W marcu 2002 roku Komisja Europejska wystąpiła z propozycją kontynuacji w latach 2003-2004 programu wspólnotowego "Safer Internet Action Plan", nadając mu jednocześnie roboczą nazwę eSafe. Zakłada się możliwość uczestniczenia w nim krajów kandydujących do Unii Europejskiej.

Program eSafe będzie się koncentrował na trzech liniach tematycznych:

- budowa bezpiecznego otoczenia (np. poprzez stworzenie europejskiej sieci szybkiej wymiany informacji i reagowania, wzmocnienie działań samoregulacyjnych oraz kodeksów postępowania);

- stworzenie i zastosowanie skuteczniejszych systemów filtrowania oraz programowego blokowania wybranych kategorii treści (np. poprzez stworzenie mechanizmów benchmarkingu usług i oprogramowania filtrującego, tworzenie przyjaznych użytkownikowi mechanizmów oceny treści);

- uświadamianie możliwej szkodliwości niektórych treści dostępnych w Internecie (np. poprzez stworzenie sieci wymiany informacji, wspieranie badań socjologicznych).

W realizacje poszczególnych linii tematycznych programu angażują się zarówno instytucje rządowe, jak i operatorzy telekomunikacyjni i internetowi, izby branżowe organizacje społeczne, środowiska edukacyjne, a także zwykli obywatele, którym bliskie są sprawy wynikające z zagrożeń, jakie niosą ze sobą szkodliwe treści publikowane w Internecie. W piśmie skierowanym do Komisji Europejskiej w sierpniu 2002 roku Polska złożyła oficjalnie swój akces do programu eSafe.

Ilość oraz skala działań podejmowanych w ramach inicjatywy eEurope wskazuje wyraźnie na jej wagę i znaczenie dla Unii Europejskiej. W jej realizację zaangażowane jest nie tylko kierownictwo i decydenci instytucji europejskich, ale całe państwa, regiony, firmy, społeczności i jednostki.

Do światowego zestawu dóbr zaczęła poważnie zaliczać się informacja. Dzięki digitalizacji tekstu, obrazu i dźwięku, umożliwiającej jego gromadzenie, przekazywanie oraz wygodną sprzedaż powstał ogromny rynek informacji, większy niż to przewidywały pierwsze dokumenty popularyzujące rozwój "nowej gospodarki". Wraz z postępującą globalizacją udoskonalane są mechanizmy i narzędzia dalszej ekspansji ekonomicznej.

Do chwili obecnej w Europie nastąpił znaczny rozwój społeczeństwa informacyjnego. Prawie jedna trzecia gospodarstw domowych w UE ma już dostęp do Internetu, blisko dwie trzecie Europejczyków korzysta z telefonów komórkowych, a prawie połowa zatrudnionych używa w pracy komputera. W porównaniu do stanu sprzed inicjatywy lizbońskiej, osiągnięto m. in. następujące cele:

Dwa razy więcej gospodarstw domowych ma dostęp do Internetu.

Przygotowano podstawy prawne w sektorze telekomunikacyjnym.

Ceny dostępu do Internetu spadły.

Prawie wszystkie firmy i szkoły mają dostęp do Internetu.

Europa ma obecnie najszybszą naukową sieć szkieletową.

Przygotowano podstawy prawne dla funkcjonowania e-handlu.

Więcej usług publicznych jest dostępnych w sieci.

Tworzona jest infrastruktura dla kart mikroprocesorowych.

Zalecenia dotyczące ułatwień dostępu do sieci dla osób niepełnosprawnych zostały przyjęte i są wdrażane w Krajach Członkowskich.

A oto bardziej szczegółowy opis postępu osiągniętego w priorytetowych dla SI dziedzinach:

Dzięki szybkiemu postępowi w zakresie technologii cyfrowych i spadkowi cen
sprzętu technologii informacyjnej przedsiębiorstwa i klienci prywatni mają
dostęp do urządzeń o większej mocy. W latach 80. i 90. nastąpił wzrost inwestycji w sprzęt cyfrowy, ale gdy w połowie lat 90. uruchomiono "światową pajęczynę" (WWW), nastąpił bardzo dynamiczny wzrost wydajności. Wpływ Internetu na wydajność i wzrost, zwłaszcza w Europie, jest zatem stosunkowo nową sprawą i wiele jeszcze w tym zakresie można oczekiwać. Dwa ostatnio opracowane produkty będą miały znaczny wpływ na dalszy rozwój Internetu: dostęp na wielu platformach. Chcąc uzyskać dostęp do Internetu, możemy już korzystać z nowych platform komunikacyjnych poza komputerem osobistym. W szczególności dotyczy to interaktywnej telewizji cyfrowej i systemów telefonii komórkowej trzeciej generacji (3G), które rozwinęły się na bazie wspólnych standardów i otworzyły możliwości dostępu do usług na wielu platformach. Platformy te mogą się wzajemnie zastępować i uzupełniać.

Jak podał portal „gazeta.pl”, na mocy decyzji parlamentu Szwecji podjętej w maju br. planowane jest wyłączenie sygnału telewizji analogowej w lutym 2008 roku i zastąpienie jej wyłączeni telewizją cyfrową. Sprawa była przedmiotem kontrowersji, ponieważ dostęp do obecnie bezpłatnych kanałów publicznej telewizji będzie w standardzie cyfrowym możliwy tylko po kupieniu dekodera i karty abonenckiej. Decyzja o wyłączeniu sygnału analogowego zapadła, mimo że część nowej ustawy regulująca relacje konsumenckie, licencjonowanie i rozwój sieci została odesłana do poprawek. Z cyfrowej telewizji korzysta obecnie 21 proc. Szwedów.
O tym, że szerokie pasmo podbija Europę świadczą wyniki najnowszych badań przeprowadzonych przez Jupiter Research. Mówią one, iż w roku 2007 Europa prześcignie USA w kwestii popularności szerokopasmowych łącz internetowych. W roku 2007 aż 48% europejskich domów podłączonych do Internetu będzie posiadać szybkie łącze. W USA współczynnik ten wyniesie 46%. Do roku 2008 już 28% spośród wszystkich europejskich gospodarstw domowych (jest ich 47 mln) będzie posiadać szerokopasmowy dostęp do
Internetu, co uczyni z szybkich łącz najpopularniejszą platformę dostępu do
Sieci. Pod koniec roku 2002 aż 81% europejskich domów posiadało wolne łącza, jednak
aż 26% internautów deklarowało chęć zmiany metody dostępu na szerokopasmowy
w ciągu najbliższego roku. Migrację spowalnia jednak ograniczona dostępność
i kiepska informacja na temat takich usług. Według Jupiter Research w najbliższych latach sytuacja będzie ulegać jednak poprawie. Należy pamiętać jednak, że Europa to rynek bardzo niejednorodny - w grudniu 2002 r. w Grecji szerokopasmowy dostęp posiadało tylko 1% gospodarstw domowych, a w Belgii 19%. Według Jupiter Research, w roku 2008 te dwa kraje wciąż będą reprezentować europejskie skrajności: szerokopasmowe łącze w domu będzie posiadać tylko 10% Greków i aż 42% Belgów.

W ramach planu działań "eEurope 2002" państwa członkowskie zobowiązały się udostępnić wszystkie podstawowe usługi w sieci do końca 2002 r. w tej dziedzinie wiele już osiągnięto, jednak wiele usług nadal ma ograniczoną interakcyjność. W listopadzie 2001 r. Komisja

i belgijska Prezydencja Unii zorganizowały konferencję na temat rządu online, której celem było
zidentyfikowanie i upowszechnienie przykładów dobrych praktyk. Ministrowie uczestniczący w konferencji przyjęli deklarację podkreślającą potrzebę dalszego rozwoju wymiany dobrych praktyk, powszechnego włączenia Europejczyków do sieci oraz bezpieczeństwa usług publicznych świadczonych drogą internetową. Zwiększenie bezpiecznego i niezawodnego dostępu do usług rządowych online zależy od rozwoju i efektywnego wykorzystania
elektronicznych środków identyfikacji. Działania podjęte w celu promocji kart inteligentnych będą kontynuowane i spełnią swoje zadanie także dzięki zapewnieniu bezpieczeństwa podpisu elektronicznego.

Dobrym i świeżym przykładem wdrażania usług e-government jest strona internetowa

i rozwiązania przyjęte przez Grecję- kraj aktualnie przewodniczący Unii Europejskiej. Prezydencja grecka świadoma roli Internetu w informowaniu obywateli, stworzyła specjalny serwis internetowy (www.eu2003.gr), w którym znajdują się informacje na temat celów i działań podejmowanych przez Unię Europejską w czasie trwania Prezydencji greckiej. Pokazuje on również może mnie znane- nowoczesne oblicze Grecji. Adresatami stron są głownie przedstawiciele rządów krajów członkowskich, mediów, grup społecznych i zawodowych, członkowie organizacji stowarzyszeń zainteresowanych strategią działań UE, a także całe społeczeństwo ze szczególnym uwzględnieniem ludzi młodych. Informacje na stronach www.eu2003.gr są dostępne w trzech językach: greckim, angielskim i francuskim oraz redagowane w sposób zrozumiały i przejrzysty dla każdego obywatela.

Z uwagi na to, iż rok 2003 jest Europejskim Rokiem Osób Niepełnosprawnych (European Year of People with Disabilities), Prezydencja grecka zdecydował się na stworzenie strony kompatybilnej z międzynarodowym standardem W3C, który zapewni dostęp wszystkim, również osobom starszym i niepełnosprawnym. Pośród różnych funkcji serwisu znajdują się personalizacja stron, rejestracja danych, newsletter czy przekaz "na żywo" bieżących ważnych wydarzeń z udziałem publiczności. Istnieje też możliwość otrzymywania informacji za pomocą SMS i W.A.P (http://wap.eu2003.gr).

Serwis greckiej Prezydencji ma służyć jako forum międzynarodowego dialogu obywatelskiego nad kształtem i przyszłością unii oraz promować tzw. "e- demokrację". Prezydencja grecka ma nadzieję, że dzięki temu obywatele unii będą mogli aktywnie włączyć się w proces decyzyjny unii i zniwelować przepaść pomiędzy instytucjami europejskimi a obywatelami. Dialogowi służą liczne artykuły i opracowania znanych osobistości życia naukowego, gospodarczego

i politycznego UE, a także Forum Obywatelskie (Citizen's Forum of eu2003.gr), na którym odwiedzający mają możliwość wyrażenia swojej opinii, zadawania pytań. W tak ważnym momencie dla UE, jakim jest rozszerzenie z 15 do 25 państw członkowskich odwiedzając serwis po raz pierwszy w historii mogą oddać głos głosować w kwestiach ważnych dla przyszłości

i rozwoju Unii Europejskiej. Sekcja "e-vote" zachęca internautów "Głosuj za taką UE, jakiej pragniesz!" ("vote for the EU YOU want!")

Państwa członkowskie pozytywnie zareagowały na ambitne cele planu "eEurope 2002". Większość szkół jest już podłączonych do sieci; trwają prace mające doprowadzić do zapewnienia dogodnego dostępu do Internetu i zasobów multimedialnych szkołom, nauczycielom i studentom. W Barcelonie Rada Europejska ustaliła cel, jakim jest osiągnięcie, do końca 2003 r., wskaźnika 15 uczniów przypadających na jeden komputer osobisty z dostępem do Internetu w szkołach UE. Transeuropejskie sieci łączące krajowe sieci badawcze i edukacyjne zostały w znacznej części zmodernizowane, lecz jak dotychczas niewiele szkół zostało do nich przyłączonych. Komisja uczestniczy w finansowaniu części tych działań w ramach programu IST, inicjatywy elektronicznego nauczania (eLearning) oraz innych przedsięwzięć koordynowanych w ramach planu działań w na rzecz elektronicznego nauczania. Sposoby udzielania wsparcia przez UE obejmują dofinansowanie zakupów sprzętu, współpracę i wymianę dobrych praktyk, szkolenia nauczycieli, badania w dziedzinie pedagogiki, a także opracowywanie treści elektronicznego nauczania oraz usług.

W pracy lekarzy na wszystkich poziomach coraz intensywniej wykorzystuje się informatykę, a sprzęt medyczny najwyższej klasy oraz aplikacje komputerowe znajdują coraz szersze zastosowanie. Równocześnie, w obliczu postępów w rozwoju medycyny i nauki, starzenia się społeczeństwa i zmieniających się oczekiwań pacjentów, wzrasta zapotrzebowanie na środki budżetowe.
Technologie cyfrowe nabierają coraz większego znaczenia w zarządzaniu służbą zdrowia, zarówno na poziomie lekarza prowadzącego indywidualną praktykę, jak i na poziomach krajowym i regionalnym. Oferują one możliwości zredukowania kosztów administracyjnych

i świadczenia usług w zakresie opieki zdrowotnej na odległość, aby uniknąć niepotrzebnego powtarzania tych samych badań. Poza tym Internet jest w coraz większym stopniu wykorzystywany przez obywateli do pozyskiwania informacji medycznych. W tej sytuacji coraz pilniejszą potrzebą staje się opracowanie treści informacji i usług związanych z elektroniczną
ochroną zdrowia, powszechne ich udostępnienie i zapewnienie, aby strony www dotyczące zdrowia spełniały ustalone kryteria jakości.

22 maja br. po raz pierwszy rozdane zostały nagrody eEurope w dziedzinie opieki zdrowia online. Uroczystości wręczenia nagród czterem zwycięzcom miała miejsce w Brukseli, podczas konferencji poświęconej elektronicznej opiece zdrowotnej (eHealth Conference). W uroczystości wzięło udział 33 ministrów oraz komisarze UE: Erkki Liikanen i David Byrne. Nagrodzone placówki to:

EVISAND. Wirtualne środowisko dla opieki zdrowotnej. (Consejeria de Salud, Junta
de Andalucia, Sewilla, Hiszpania),

SJUNET. Narodowa infrastruktura informatyczna dla opieki zdrowotnej w Szwecji. (Carelink, Sztokholm, Szwecja),

COHERENCE. System informacyjny służący efektywnej restrukturyzacji szpitala. (Georges Pompidou, European Hospital (HEGP), Paryż, Francja),

NHS (National Health Service). Serwis online Narodowej Opieki Zdrowotnej (Southampton, Wielka Brytania).

Biznes elektroniczny obejmuje zarówno handel elektroniczny (kupno i sprzedaż w sieci), jak i restrukturyzację procesów biznesowych w celu jak najlepszego wykorzystania technologii cyfrowych. Od czasu opublikowania w 1997 r. informacji dotyczącej handlu elektronicznego Komisja opracowała zasady polityki obejmujące wszelkie aspekty tej dziedziny. Wśród dotychczasowych osiągnięć warto wymienić szybkie przyjęcie przez UE serii dyrektyw, których celem jest stworzenie rynku wewnętrznego dla usług społeczeństwa informacyjnego, jak również wiele inicjatyw pozaustawodawczych, mających na celu wspieranie samoregulacji służących przede wszystkim budowie zaufania do usług świadczonych drogą elektroniczną, oraz uchwałę w sprawie rozstrzygania sporów w sieci (ODR), a także uruchomienie inicjatywy Go Digital, mającej na celu pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom w lepszym wykorzystaniu biznesu
elektronicznego. Oprócz tego dostosowano i uproszczono przepisy podatkowe dotyczące handlu elektronicznego, głównie poprzez przyjęcie dyrektywy w sprawie elektronicznego fakturowania, jak również dyrektywy i rozporządzenia w sprawie podatku VAT od dostaw technologii cyfrowej.
Dane opublikowane w maju br. przez organizację zrzeszającą duńskie banki pokazują, że Duńczycy coraz częściej zarządzają swoimi oszczędnościami poprzez Internet. Jak się okazuje, aż 1,9 mln Duńczyków posiada dostęp do swojego konta z komputera domowego. To aż pięciokrotnie więcej, niż przed 4 laty. Popularność tego typu usług jest ogromna na zaledwie
5,4 mln osób. Główne czynniki wpływające na powszechność e-bankowości w Danii to masowy dostęp do Internetu, rosnąca przepustowość łącz i malejące ceny abonamentu.
Najwięcej klientów obsługują przez Internet obsługują dwa największe banki kraju - Danske Bank i Nordea. Ich przedstawiciele przewidują, że procent. Duńczyków korzystających z obsługi rachunków przez Internet w najbliższych latach dalej będzie rosnąć.

Komisja Europejska podała (PAP, 26.05.03), że adresy internetowe w domenie ".eu" dla
osób, firm i organizacji, które chcą podkreślić swoją europejską tożsamość, powinny być dostępne w końcu tego roku. Organ wykonawczy Unii wybrał już zarządcę domeny ".eu", którym będzie międzynarodowe konsorcjum Eurid. Jego członkowie zarządzają już domenami ".be" (Belgia), ".it" (Włochy) i ".se" (Szwecja). Komisja zwróci się teraz do międzynarodowej organizacji rejestrującej adresy internetowe ICANN, żeby wpisała ".eu" na światową listę domen. "Wszelkie osoby mieszkające na stałe w Unii Europejskiej, wszelkie organizacje mające tu siedzibę będą miały prawo zarejestrować adres w domenie ".eu". Zamierza ona zaproponować przepisy zapobiegające "spekulacji i nadużyciom" w rejestracji stron internetowych, a także jak najlepiej gwarantujące prawa własności intelektualnej i inne prawa.

Najpopularniejszą dotychczas domeną internetową jest ".com", w której zarejestrowało się 20 mln stron internetowych. Następne w kolejności są domeny narodowe - niemiecka ".de" (prawie 6 mln) i brytyjska ".uk" (ponad 4 mln). Ubiegłoroczna ankieta firmy APCO Online wykazała, że wielkie koncerny o zasięgu międzynarodowym często pomijają swój "wymiar europejski" na własnych stronach internetowych, ale wraz z pojawieniem się domeny ".eu" poczują się zmuszone zakupić adresy internetowe w tej domenie z bardziej "europejską" zawartością i nie tylko w języku angielskim. Tylko 30 proc. największych firm świata, często zdominowanych przez kapitał amerykański lub japoński, podaje na swojej stronie internetowej adres i telefon swojej filii europejskiej, mimo że praktycznie wszystkie prowadzą interesy w Europie. Firmy francuskie czy niemieckie wolą z kolei kłaść nacisk na swój kraj pochodzenia, a nie charakter europejski.

Unia Europejska rozpoczęła już realizację kompleksowej strategii opartej na Informacjach Komisji w sprawie bezpieczeństwa sieci, przestępczości internetowej oraz na obecnej i przyszłej dyrektywie dotyczącej ochrony danych w komunikacji elektronicznej. Proponowane podejście zostało zaakceptowane i rozszerzone w uchwale Rady z 28 stycznia 2002 r. i ostatniej propozycji Komisji dotyczącej ramowej decyzji Rady w sprawie ataków na systemy informacyjne. Na podstawie tej uchwały do 2002 r. zostanie zrealizowanych wiele inicjatyw (np. utworzenie grupy zadaniowej ds. bezpieczeństwa sieci internetowych i multimediów, kampanie uświadamiające, upowszechnianie dobrych praktyk oraz udoskonalenie mechanizmów wymiany informacji). Stworzy to podstawy pracy nad budowaniem bezpiecznej infrastruktury informacyjnej. Należy kontynuować prace nad stworzeniem bezpiecznej europejskiej infrastruktury kart inteligentnych i zintensyfikować rozwój aplikacji.

We wszystkich dziedzinach objętych planem "eEurope 2005" obserwujemy rozwój aplikacji o charakterze komercyjnym i publicznym. Prowadzone są programy wspomagające, a nowe aplikacje testuje się na zasadzie eksperymentalnej. Działania te stanowią bogate źródło wiedzy

i doświadczeń. Postęp ma charakter gwałtowny, lecz nierówny. W ciągu ostatnich lat uruchomiono wiele inicjatyw w zakresie polityki, które stanowią bezpośrednią reakcję na gospodarkę elektroniczną, bądź też próbę wbudowania wymiaru elektronicznego w istniejące już polityki. Do przykładów na poziomie europejskim można zaliczyć politykę regionalną (np. wsparcie dla inicjatywy "eEurope" z funduszy strukturalnych), politykę rozwoju (np. dotforce- inicjatywa G8), edukacji (np. elektroniczne nauczanie), zatrudnienia i społecznego uczestnictwa (np. zalecenia dotyczące zatrudnienia), handlu (np. elektroniczny handel w Światowej Organizacji Handlu - WTO) oraz plan działań "eEurope+". Również na poziomie krajowym podjęto wiele inicjatyw w zakresie polityki, dotyczących elektronicznej gospodarki. Nie zawsze istnieje gwarancja, że informacje o różnych środkach podejmowanych przez poszczególne kraje dotrą na poziom europejski. Poprawa sposobu prezentacji i wymiany informacji między poszczególnymi uczestnikami działań niewątpliwie zwiększyłaby skuteczność polityki na rzecz wykorzystania nowczesnych technologii.

Postępy w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce zostały zawarte w omawianym już dokumencie opracowanym przez Ministerstwo Infrastruktury pod nazwą „ePolska 2006”. Przedstawiono w nim m.in. stan przygotowania Polski do wejścia w struktury społeczeństwa informacyjnego. Poniżej ogólna ocena sytuacji na podstawie kilku kluczowych dziedzin:

W ostatnich latach w Polsce nastąpił istotny rozwój branży telekomunikacyjnej. 2,5 % udział tego w PKB 1996 r. wzrósł do 4,4% PKB w roku 2000. Oznacza to, że od drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych powiększał się on średnio w tempie 15% rocznie. Z dniem 1 stycznia 2002 r. rynek ten został całkowicie zliberalizowany. Obok Telekomunikacji Polskiej S.A. działa na nim 63 niezależnych operatorów. Na koniec 2001 r. obsługiwali oni ok. 1 miliona abonentów, osiągając ok. 8% udziału w rynku. TP S.A. posiada 10,5 mln klientów. Pomimo wysokich nakładów na infrastrukturę telekomunikacyjną jest ona nadal słabo rozwinięta. Potrzeby inwestycyjne w tym zakresie są bardzo duże i żaden z operatorów nie jest w stanie podołać koniecznym nakładom finansowym na inwestycje w tym zakresie. Szansą na osiągnięcie sukcesu jest aktywne włączenie się państwa w ponoszenie ryzyka związanego z inwestycjami.
Działanie to będzie stymulowane poprzez strumień pomocy finansowej z Unii Europejskiej oraz mobilizowanie kapitałów prywatnych do realizacji przedsięwzięć. W tym celu zostanie stworzony mieszany systemem współpracy, zasilany zarówno z budżetu państwa, środków zagranicznych oraz rodzimego kapitału prywatnego. Dynamicznie rozwija się rynek usług telefonii ruchomej. Liczba jej abonentów wynosiła 9 604 tys. użytkowników i szacuje się, że do końca 2002 r. przekroczy liczbę abonentów telefonii stacjonarnej. Blisko 25% użytkowników telefonów komórkowych korzysta z telefonów typu „pre-paid”.

Polityka preferencji proinwestycyjnych dotycząca inwestycji telekomunikacyjnych, w szczególności na obszarach wiejskich, ma na celu zapewnienie w okresie najbliższych 4 lat średniego wskaźnika nasycenia ponad 370 abonentów telefonii stacjonarnej (z obecnych 282) i 500 abonentów telefonii komórkowej (z obecnych 270) na 1000 mieszkańców.
W czerwcu 2002 r. przy Prezesie Rady Ministrów powstała Rada Informatyzacji
Wsi, której zadaniem jest m.in. inicjowanie działań mających na celu wyrównywanie szans w zakresie dostępu młodzieży wiejskiej do systemów i technik teleinformatycznych oraz współdziałanie z organami rządowymi i organizacjami pozarządowymi w zakresie wdrażania technologii informacyjnych i komunikacyjnych do procesów transformacji polskiej wsi. Mieszkańcy terenów wiejskich mają problemy związane nie tylko z brakiem dostępu do edukacji i informacji, ale również z dystrybucją towarów i usług. Istotną rolę mogą odegrać publiczne punkty dostępu do Internetu, w tym m.in. tworzone w gminach ośrodki multimedialne- telecentra, będące wielofunkcyjnym pomieszczeniem, a docelowo pracownią multimedialną, wyposażoną m.in. w sprzęt biurowy oraz stanowiska komputerowe ze stałym łączem internetowym, zlokalizowaną w gminnych domach kultury, szkołach, bibliotekach i innych miejscach skupiających społeczności lokalne.

Polska stała się w ostatnich latach bardzo atrakcyjnym rynkiem dla rozwoju przekazu satelitarnego. W 1999 r. 45,9 % gospodarstw domowych miało możliwość odbioru telewizji satelitarnej, w 2000 r. - 48,1 %. Rozmiar i dynamika polskiego rynku medialnego uzasadniają możliwie szybkie rozpoczęcie wieloetapowych działań wprowadzania telewizji cyfrowej. Podjęcie działań związanych z rozwojem telewizji cyfrowej w Polsce jest koniecznym elementem powszechnej zmiany cywilizacyjnej związanej z szerokim wykorzystaniem
technologii cyfrowej, prowadzącej do rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Telewizja cyfrowa daje większą możliwość wyboru programów i lepszą jakość ich odbioru, pozwala na wprowadzenie nowych usług (telewizja interaktywna, komunikacja multimedialna). Jej rozwój może stymulująco wpływać na wzrost gospodarczy, sprzyjać powstawaniu nowych miejsc pracy, rozwojowi przedsiębiorczości oraz produkcji nowych dóbr i usług w sektorze audiowizualnym. Podstawowym zadaniem jest stworzenie dynamicznie rozwijającego się sektora usług multimedialnych w oparciu o tradycyjne oraz nowe metody przekazu.

Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty określił warunki emisji w Polsce naziemnej telewizji cyfrowej. Jak podała "Rzeczpospolita" w maju br. spełnione zostało pierwsze kryterium wprowadzenia telewizji, która zmienić ma nie tylko rynek mediów, ale będzie dużym przedsięwzięciem gospodarczym. Prezes URTiP, Witold Graboś, przyznał, że była to już ostatnia chwila, aby w porozumieniach międzynarodowych, określić warunki emisji telewizji, która zastąpi dotychczasową analogową i zaoferuje odbiorcom oprócz programów także wiele nowych usług (od gier po handel i bankowość elektroniczną).

W Polsce korzysta się już z telewizji cyfrowej, ale nadawanej za pośrednictwem satelitów. Dwie satelitarne platformy mają ok. 1 mln odbiorców (Cyfra+ ma 700 tys., pozostałych ma platforma Polsatu). Z telewizji kablowej korzysta 4 mln abonentów, naziemna zaś analogowa TV ma odbiorców w postaci 50 proc. spośród 12,5 mln gospodarstw domowych. Dotychczasową TV zastąpić ma cyfrowa (DVB-T). URTiP określił warunki techniczne emisji nowej generacji TV, a także opracował dwa warianty jej wprowadzenia w Polsce - tzw. emisji równoległej (przez 8 - 10 lat byłyby emitowane jednocześnie telewizja analogowa i cyfrowa) oraz przyśpieszonej zamiany dotychczasowej telewizji na nową (zamiana na wybranym obszarze następowałaby po 6 - 12 miesiącach). Szacowany koszt budowy pierwszych dwóch sieci to ok. 100 mln euro. Drugi wariant wymagać będzie większego zaangażowania finansowego ze strony państwa. URTiP jest zwolennikiem drugiego, szybszego wariantu. Podobnego zdania są przedstawiciele przemysłu. W Polsce produkowanych jest 9 mln odbiorników TV rocznie, jesteśmy drugim producentem w Europie. Inne nastawienie mają nadawcy, którzy twierdzą, że szybkie wprowadzenie nowej TV zależy od sytuacji ekonomicznej, która w naszym kraju jest niezadowalająca.

d) Powszechny, szybszy i tańszy Internet.

Z dostępu do Internetu korzysta w Polsce około 7,6 mln osób. W ciągu ostatniego roku nastąpił wzrost o ok. 2,7 mln użytkowników. Aktualnie około 8% gospodarstw domowych ma dostęp do sieci Internet i szacuje się, że ich liczba wzrosła w ciągu ostatniego roku o 3 %. Większość połączeń z siecią Internet realizowana jest z wykorzystaniem modemu przez publiczną sieć
telefoniczną lub przez sieć telewizji kablowej. Rozwój Internetu i usług świadczonych drogą elektroniczną jest ograniczony możliwościami dostępu do terminali internetowych. Tworzenie publicznych punktów dostępu do Internetu przy wykorzystaniu istniejącej infrastruktury wpływa na obniżanie kosztów budowy podstaw rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Największą w Polsce sieć placówek publicznych posiada Poczta Polska i biblioteki. Kilkanaście tysięcy bibliotek publicznych, szkolnych, naukowych, ośrodków informacji i in. będzie stanowić wsparcie budowanego systemu powszechnego dostępu do zasobów informacyjnych.

Z kolei, z badań NetTrack przeprowadzonych pod koniec kwietnia br. przez SMG/KRC Poland Media SA. wynika, że 6,18 mln osób, czyli 20,6 proc. Polaków w wieku od 15 do 75 lat, korzysta z Internetu. Według badań, 29,7 proc. osób mających dostęp do Internetu korzysta z niego
codziennie, 29,6 proc. kilka razy w tygodniu, 19,9 proc. raz na tydzień, a 13 proc. kilka razy w miesiącu. Nieco ponad 7 proc. badanych korzysta z Internetu raz w miesiącu lub rzadziej. Blisko połowa badanych (48,6 proc.) korzysta z Internetu w domu, jedna czwarta (22.5 proc.) w pracy, 34 proc. w szkole lub na uczelni, 14,5 proc. U znajomych, a 22,1 proc. w kawiarni internetowej.
Z badania wynika, że najpopularniejszą stroną internetową w Polsce jest strona portalu Onet, którą 74,3 proc. badanych odwiedziło przynajmniej raz w ciągu ostatniego miesiąca. Kolejnymi pod względem popularności stronami internetowymi w Polsce są: Wirtualna Polska (62,9 proc. osób odwiedziło ją w ciągu ostatniego miesiąca), Interia (41,8 proc.), Gadu-Gadu (26,3 proc.), Google (15,4proc.), Portal Gazeta (15 proc.), RMF FM (9,3 proc.).

Osoby korzystające z Internetu najczęściej (93,4 proc.) po prostu przeglądają strony www. 59,6 proc. internautów korzysta z poczty elektronicznej, 41,8 proc. ściąga lub wysyła pliki internetowe, 29,6 proc. korzysta z usług IRC (Internet Relay Chat, służącego do porozumiewania się internetowo w czasie rzeczywistym). Zakupów przez Internet dokonuje 8,2 proc. użytkowników, 7,2 proc. obsługuje przez Internet swój rachunek bankowy, 3,5 proc. rezerwuje bilety za pośrednictwem sieci.

Widać, ze rynek internetowy w Polsce rośnie. Nie jest to tempo oszałamiające, ale już dobrze widać, że wiele przedsięwzięć potrafiło znaleźć na nim swoje miejsce i zaczęło zarabiać na polskim Internecie. Gazeta Wyborcza poinformowała, że sprzedaż przez Internet jest najbardziej zyskownym kanałem dystrybucji książek, poprawiającym płynność finansową. Jest to możliwe nie tylko na rozwiniętym rynku internetowym w USA, ale także w Polsce.
Wskaźniki pokazują, że prawie wszystkie dziedziny rynku internetowego w Polsce wzrastają. Wprawdzie odbywa się to w sposób daleki od optymistycznych prognoz sprzed trzech lat, ale rośnie i reklama w sieci, i handel, i depozyty w wirtualnych bankach, a serwisy internetowe
powoli starają się przyzwyczaić użytkowników do płatnych treści. W efekcie coraz więcej firm związanych z Internetem jest w stanie przekazać pozytywne informacje na temat wyników swej działalności.

e) Administracja rządowa, sądownictwo i prokuratura online.

Techniki eGovernment mają duże znaczenie dla przejrzystości działań administracji i eliminowania zjawisk korupcjogennych, racjonalnego wykorzystania środków publicznych, wzrostu zaufania społecznego do sposobu gospodarowania pieniędzmi publicznymi. Są też bardzo istotnym narzędziem usprawniającym relacje między administracją a podmiotami gospodarczymi, zwłaszcza małymi i średnimi firmami. Istotnym elementem wprowadzenia tych
technik będzie zmiana relacji w załatwianiu spraw obywatela - to urząd będzie obsługiwał obywatela składającego wniosek w drodze elektronicznej, a nie obywatel obsługiwać urząd dostarczając wymagane dokumenty z różnych źródeł. Dodatkową korzyścią z wprowadzenia eGovernment będzie możliwość prowadzenia przez rząd szerszej promocji kraju za granicą.

W kwestii sądownictwa i prokuratury, informatyzacja jednostek Ministerstwa Sprawiedliwości będzie realizowana poprzez koncentrację sił i środków na realizacji Głównych Zadań Informatycznych Resortu. Kontynuowany jest proces modernizacji systemu rejestrów sądowych w ramach realizacji projektu Centrum Ogólnopolskich Rejestrów Sądowych (CORS).
Również stosowane są już systemy informatyczne wspierające dowodzenie siłami policyjnymi. Ta dziedzina zastosowań charakteryzuje się przede wszystkim koniecznością integracji systemów łączności i informatyki. Wykorzystuje także techniki związane np. z mobilnym dostępem do zasobów informatycznych, czy wykorzystaniem techniki GPS* do pozycjonowania patroli

i miejsc zdarzeń. Rozwój systemów tego typu zmierza również w kierunku integracji z innymi
służbami (np. pogotowie, straż pożarna). Obecnie w UE trwają intensywne prace nad wprowadzeniem systemu nawigacji satelitarnej Galileo, który będzie spełniał, m.in. funkcję systemu GPS. W roku 2002 Polska włączy się w prace związane z przygotowaniem się do korzystania z tego systemu.

We wspomnianym dokumencie "Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska", wydanym w marcu 2003 przez Urząd Komitetu Badań Naukowych autorzy wskazują na dużą lukę między Polską a państwami Unii Europejskiej. Jako dowód na to wskazują na porównanie następujących wskaźników:

Penetracja telefonii stacjonarnej i komórkowej oraz komputerów (wg ITU, EMC) W 2002 roku 30,8% populacji w Polsce miało dostęp do telefonów stacjonarnych, podczas gdy na Węgrzech wskaźnik ten wyniósł 37,5%, w Hiszpanii - 43,1%, w Niemczech 63,5, a w Szwecji 71,8% populacji.

Dostęp do telefonów komórkowych w 2002 roku w Polsce miało 36% populacji, podczas gdy na Węgrzech 64,2%, w Czechach 82,9%, a w Szwecji 89,7% populacji. Z kolei dostęp do komputerów w Polsce w 2002 roku miało 8% populacji, na Węgrzech 10%, w Hiszpanii 14%, w Niemczech 34%, w Szwecji 51% populacji. W roku 2002 w Polsce wskaźnik elektronicznego świadczenia usług publicznych (wg Cap Gemini Ernst&Young) był na poziomie 19%, podczas gdy np. w Holandii wynosił on 37%, we Francji 49%, a w Irlandii 68%.

W roku 2002 poziom wykorzystania Internetu do zakupów i zdobywania informacji (wg Tylor Nelson Sofres) wyniósł 7%, podczas gdy w Hiszpanii 10%, w Niemczech
26%, za to na Węgrzech jedynie 3%.

Autorzy Strategii wyrażają niepokój, że ze względu na ciągły rozwój państw UE i bierność Polski luka może się powiększać. Nasze aspiracje cywilizacyjne i europejskie oznaczają konieczność podjęcia zdecydowanych działań w celu zmniejszenia dystansu, jaki dzieli nas przede wszystkim od najmniej zaawansowanych krajów Unii, a zaraz potem powinniśmy dążyć do osiągnięcia
średniego poziomu europejskiego, a w niektórych dziedzinach aspirować do dołączenia do europejskiej i światowej czołówki.

Potrzebę zmian ekonomicznych poprzedzonych głęboką analizą, strategicznymi decyzjami i szczegółowym przygotowaniem do ich efektywnego wdrożenia podkreślił również Komisarz UE do spraw przedsiębiorczości i społeczeństwa innowacyjnego- Erkki Liikanen- podczas konferencji dotyczącej polskich przedsiębiorców w Unii, która odbyła się 31 marca br. w Warszawie pod hasłem "Przedsiębiorczość w Europie – Szansa i wyzwanie dla Polski "("Entrepreneurship in Europe – Chance and Challenge for Poland")

Komisarz Erkki Liikanen w wywiadzie udzielonym red. Danucie Walewskiej na łamach "Rzeczpospolitej" wskazał na niską stopę zatrudnienia oraz niską wydajność pracy w Europie jako przyczyny dystansu gospodarczego między Europą, a Stanami Zjednoczonymi. Aby zmniejszyć istniejący dystans należałoby przede wszystkim inwestować więcej w badania

i rozwój, na które przeznaczone być powinno nie mniej niż 3 procent produktu krajowego brutto. Krajem, który odniósł sukces w tej dziedzinie jest Finlandia. Niedawno w rankingu najbardziej innowacyjnych krajów świata Finlandia wyprzedziła dotychczasowego lidera- Stany Zjednoczone. Jak mówił Komisarz Liikanen atutem Finów jest m.in. bardzo dobry system wykształcenia podstawowego. W rankingach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Finlandia została uznana za kraj, który ma najlepszy system ogólnego wykształcenia,
w którym właściwie każdy ma takie same szanse na dalsze kształcenie zawodowe, ponieważ otrzymał solidne podstawy. W Finlandii nie ma znaczenia to, czy ktoś pochodzi z miasta, czy ze wsi. Najważniejsze są kwalifikacje. Kolejną siła tego kraju jest właśnie fakt, że od 15 lat znaczne kwoty inwestowane są w badania i rozwój. Potrzebny był długi czas, aby osiągnąć taki rezultat. Jako ostatni element sukcesu Finlandii Liikanen wymienił przynależność do Unii Europejskiej. Jego zdaniem "sukces Nokii nie byłby taki, jaki udało się odnieść tej firmie, gdyby nie miała ona otwartych rynków. Gdyby rynki byłyby zamknięte, a sprzęt telekomunikacyjny obłożony cłami, tak jak było wcześniej, Francuzi kupowaliby wszystko od Alcatela, a Niemcy od Siemensa. Kiedy jednak został otwarty unijny rynek telekomunikacyjny, pojawili się niezależni operatorzy

i nagle okazało się, że przed Nokią stoją rynki, na których może sprzedawać to, co produkuje. Podsumowując: na sukces Finlandii złożyły się: dobry system oświatowy, inwestycje w badania

i rozwój oraz członkostwo w Unii Europejskiej, które przyniosło liberalizację rynków" ("Rzeczpopolita" Nr 82 07.04.03). Wskazując na wzór Finlandii, Komisarz podkreślił, że Polska ma ogromne osiągnięcia w naukach ścisłych, które mogą stanowić doskonałą i mocną podstawę sukcesu w połączeniu z młodym społeczeństwem. Do tego, potrzebne są wspomniane nakłady na badania i rozwój oraz agresywna nawet liberalizacja. Przedstawiciel Komisji UE przyznał, że na początku może okazać się dotkliwa dla przedsiębiorstw, ale z czasem przyniesie korzystne

i długotrwałe efekty. Powiedział też, że nie można pominąć bardzo wartościowego zaplecza, jakie posiada Polska w postaci Polonii, mieszkającej w Stanach Zjednoczonych. Wsparcie rodaków mieszkających w USA upodabnia Polskę do Irlandii i należy to wykorzystać. "(...) Polska może jest jeszcze słaba pod względem innowacji. Ale i na to przyjdzie czas. Tym bardziej, że wraz z Unią Europejską przyjdzie również możliwość przyłączenia się do wielkich ponadnarodowych projektów - takich, na jakie jeden kraj nigdy nie mógłby sobie pozwolić. Wystarczy, kiedy inwestorzy zorientują się, że w takim kraju jak Polska jest wiele talentów, którym trzeba pomóc się rozwijać, aby zainteresowali się krajem na dobre. To właśnie największe wyzwanie dla nowej gospodarki rynkowej: w jaki sposób innowacje przetłumaczyć na szerokie działanie - na usługi i towary, na które będzie popyt na rynku" - powiedział Komisarz..

Zapytany o idealny model kraju, Liikanen powiedział, iż cała idea Unii Europejskiej polega na tym, by nie kopiować rozwiązań, ale wybierać to, co najlepsze. I tak, wybrałby przedsiębiorczość północnych Włoch i popularność samozatrudnienia Greków. Z Finlandii na pewno warto zaczerpnąć wysoki standard wykształcenia i podejście do rozwiniętych technologii. Z Wielkiej Brytanii i Luksemburga- rynki finansowe, a z Niemiec- dyscyplinę pracy i rozwój przemysłowy. Przydatne byłyby tez hiszpańskie sukcesy w pozyskiwaniu inwestycji, portugalskie umiejętności utrzymania niskiego bezrobocia, a także irlandzkie zdolności do pozyskiwania rozwiniętych technologii oraz wykorzystywania pomocy unijnej, ale także w liberalizacja rynków i inwestycje w edukację. Konstruując idealny kraj, Komisarz Liikanen z Belgii wziąłby wyrafinowaną kuchnię, z Francji - wina, ze Szwecji - przekonanie do inwestowania pieniędzy w badania

i rozwój. Z Austrii natomiast- umiejętność negocjowania, a z Holandii i Danii rozwinięty sektor usług. Zapytany o polskie atuty Liikanen wskazał na doskonale wykształconą, młodą siłę roboczą, która jest potrzebna Unii Europejskiej. Umiejętność zaadaptowania się polskich firm do konkurowania na wspólnym rynku i wprowadzenie nowoczesnych technologii do administracji są wielkim wyzwaniem.

Na podstawie informacji zawartych w niniejszej pracy, bez wątpienia można stwierdzić, że Unia Europejska przywiązuje ogromną wagę do tematyki Społeczeństwa Informacyjnego. Wyznaczona w Lizbonie wizja budowania nowej gospodarki, opartej na wiedzy, przez ostatnie dziesięciolecie kierowała polityką Unii we wszystkich niemalże dziedzinach.

22 maja 203 r. Komisja Europejska w Brukseli wydała komunikat, w którym wyznaczyła cele Unii Europejskiej na nadchodzący Światowy Szczyt NATO na temat Społeczeństwa Informacyjnego (United Nations World Summit on Information Society). Szczyt organizowany pod patronatem NATO w grudniu br. w Genewie, a później kontynuowany w listopadzie 2005 r. w Tunisie, będzie pierwszym wydarzeniem na skalę światową poświęconym temu zagadnieniu. Pozwoli on wielu krajom lepiej zrozumieć korzyści płynące ze SI dla ich rozwoju socjo-ekonomicznego i lepszej integracji z gospodarką światową. Deklaracja polityczna oraz
Plan Działania, które zostaną przyjęte podczas szczytu będą miały istotny wpływ na narodowe strategie i pomogą w dalszym rozwoju globalnego Społeczeństwa Informacyjnego.

„Communication on a Commission Initiative for the Special European Council of Lisbon, 23 and 24 March 2000”.

„Information society – accelerating European integration” Warsaw 11-12 May 2000 information paper.

„eEurope 2002 An Information Societ for All. Action Plan prepared by the Council and the European Commission for the Feira Council. 19-20 June 2000” Brussels, 14.06.2000.

„eEurope 2002 Update. Prepared by the European Commission for the European Council
in Nice, 7- 8 December 2000”.

„eEurope 2002. Impact and Priorities. A communication to the Spring European Council in Stockholm, 23-24 March 2001”, Brussels, 13.03.2001.

„eEurope benchmarking Report”, Brussels 05.02.2002.

„eEurope 2005: An Informaiton Society for all. An action Plan to be presented in view of the Seville European Council, 21/22 June 2002”, Brussels 28.05.2002.

„European Ministerial Conference „Informaiton Society- Connecting Europe”, Ljubljana 04.06.2002.

„Raport o stanie realizacji Planu działań „eEurope+” w krajach kandydujących”, Lublana 3-4 czerwca 2002 r.

www.europa.eu.int

www.europa.eu.int/information_society/eeurope/action_plan/index_en.htm
www.cordis.lu

www.eema.org (European Forum For Advanced Business Communications)

www.smeguide.gr

www.pti.org.pl/english/index.html

www.kbn.gov.pl

www.informatyzacja.gov.pl

www.mg.gov.pl (Departament Handlu i Usług Ministerstwa Gospodarki)

www.ml.gov.pl/english/documents/index.html (Ministerstwo Łączności)

www.ukie.gov.pl

www.wirtualnemedia.pl

www.centrumdoradztwa.pl

www.gazeta.pl

www.computerworld.pl/news/news.asp?id=51677

www.npk.gov.pl

1. M. Goliński, Społeczeństwo informacyjne - problemy definicyjne i problemy pomiaru, Katedra Informatyki Gospodarczej - Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2001, str. 62.

2. A. Miałka-Kruszewska, Poradnik. Jak prowadzić3. gminne centrum informacji, Warszawa 2001, str.

4. J. Martusiewicz, „ePolska- plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce 2001-2006”, Ministerstwo Łączności, Forum ds. Społeczeństwa Informacyjnego, Warszawa 19.12.2001

5. G. Omarska p.o. Dyrektor Departamentu Systemów Informatycznych w Komitecie Badań Naukowych - Najważniejsze prace legislacyjne dotyczące problematyki społeczeństwa informacyjnego zakończone w 2001 r.

6. „II Kongres e-Gospodarki. Sala Kolumnowa Sejmu RP, 18-19 września 2002 r.”
- wydawnictwo kongresowe.

7. „RTD info. Magazine for European Research”, Komisja Europejska, listopad 2002 r.

8. „Światowy Dzień Telekomunikacji - 17 maja 2001. Polska w drodze do Społeczeństwa Informacyjnego. Infrastruktura Internetu- potrzeby i możliwości”, Ministerstwo Łączności, Warszawa, maj 2001 r.

9. Biuletyn dla małych i średnich przedsiębiorstw „euroinfo” Warszawa, Euro Info Centre (m.in. nr 2(52) luty 2003, nr 4(54) kwiecień 2003).

10. Biuletyn Komisji Europejskiej „Inforegio panorama” (m.in. nr 8 grudzień 2002, nr 9 marzec 2003).